هرچند این بازی معمولاً در میان جوانان و مردان محبوب است، اما در Twitch نام کاربری او«TacticalGramma» است که اشاره‌ای‌ست به دو نوه‌ی این مادربزرگ شصت‌ساله. علاقه‌ی همیشگی او به بازی‌های ویدئویی، اکنون منبع درآمدی او است اما مهم‌تر از آن، بازی کردن برای او تبدیل به یک وسیله مهم برای سرگرمی، آماده نگه داشتن ذهن و ارتباط با دیگران شده است. او بیان می‌کند که افراد زیادی تعجب می‌کنند که کسی در سن او بازی ویدئویی انجام ‌دهد.

اما امروزه پژوهش‌ها می‌گویند نباید تعجب کرد؛ مطالعات اخیر در اروپا و آمریکای شمالی نشان داده‌اند که بازی‌های ویدئویی می‌توانند تمرکز، حافظه و واکنش ذهن در سالمندان را تقویت کنند. در پژوهشی از دانشگاه پیزا در سال ۲۰۲۴ که نتایج آن در نشریه‌ی Brain Sciencesانتشار یافته، بیان شده است که سالمندانی که گیمر هستند، نسبت به هم‌سن‌وسالان خود انعطاف ذهنی بیشتر، سرعت پردازش بالاتر و حتی علائم افسردگی کمتری دارند.

به بیان دیگر، ساعت‌هایی که استیتهم در دنیای دیجیتال می‌گذراند، ممکن است به‌اندازه‌ی ورزش روزانه‌اش برای مغزش مفید باشد.

استیتهم هنگام بازی با بینندگانش که از چند نسل مختلف هستند گفت‌وگو می‌کند. جوان‌ترها اصطلاحات تازه‌ای یادش می‌دهند و واژه‌هایی می‌آموزد که در میان نسل Z رایج است و با خنده می‌گوید: «چیزهایی یاد گرفتم که ترجیح می‌دادم یاد نگیرم»!
وقتی خسته می‌شود، آفلاین بازی می‌کند تا ذهنش آرام بگیرد. برای حفظ سلامت جسمی هم هر روز همراه دخترش به باشگاه می‌رود و در چالشی که موسوم به «HARD 75» است و از ترندهای این‌روزهای شبکه‌های اجتماعی بوده و نوعی مداومت بر یک برنامه مشخص برای تقویت ذهن و جسم است شرکت می‌کند تا مطمئن شود که بازی‌های ویدیویی جایگزین تحرک بدنی نمی‌شود؛ عادتی که به گفته‌ی متخصصان، تأثیر مثبت بازی را بر سلامت روان و حافظه دوچندان می‌کند.

سالمندان گیمر در حال افزایش‌اند

استیتهم یکی از ۵۷ میلیون آمریکایی بالای ۵۰ سال است که بازی ویدئویی انجام می‌دهند؛ یعنی نزدیک به ۲۸ درصد از کل گیمرهای ایالات متحده بالای 50 سال سن دارند. به‌گفته‌ی انجمن نرم‌افزارهای سرگرمی (ESA) حدود نیمی از آمریکایی‌های ۶۰ تا ۷۰ ساله هر هفته بازی می‌کنند و حتی بیش از یک‌سوم از افراد در دهه‌ی هشتاد زندگی‌شان هم هنوز اهل بازی‌اند.
پژوهش‌های تازه نیز همین روند را تأیید می‌کنند و نشان می‌دهند که بازی‌های دیجیتال نه‌تنها موجب سرگرمی، بلکه در پیشگیری از افت شناختی و بهبود خواب و خلق‌وخو نیز مؤثرند.

با افزایش تعداد گیمرهای مسن، حضور آنان در دنیای بازی‌ها بیش‌ازپیش دیده می‌شود. هرچند گاهی باعث شگفتی بازیکنان جوان‌تر هم می‌گردد.

سن فقط یک عدد است!

ویل ۷۲ ساله و بازنشسته‌ی نیروی دریایی از ایالت میسوری، یکی از همین گیمرهاست. او با نام کاربری GrndpaGaming بازی‌های محبوبش مانند «The Hunter: Call of the Wild» و «Metalstorm» را برای بیش از ۱.۴ میلیون دنبال‌کننده خودش در یوتیوب به صورت زنده پخش می‌کند. او می‌گوید: «سن مثل تابلویی دور گردنت است که می‌گوید من پیرم و از پسش برنمی‌آیم ولی این‌طور نیست. ما هم می‌توانیم با تکنولوژی هم‌قدم شویم».

نتایج علمی نیز سخن او را تأیید می‌کنند و بر این اساس، پژوهش‌های گسترده روی سالمندان نشان داده‌اند که حتی در سنین بالا، مغز توانایی قابل‌توجهی در یادگیری مهارت‌های جدید و سازگاری با محیط‌های دیجیتال دارد. در واقع، بازی‌های ویدئویی می‌توانند همان تمرینی برای مغز باشند که ورزش برای بدن است.

فواید ذهنی و شناختی بازی

تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که بازی‌های پازلی و استراتژیک مانند Tetris یا Monument Valley باعث بهبود حافظه‌ی بصری، دقت و پردازش ذهنی می‌شوند. در یافته‌های علمی اخیر نیز تأکید شده که بازی‌های مبتنی بر حرکت مانند Wii Fit می‌توانند به سالمندان در افزایش تعادل در حرکت و پیشگیری از افتادن کمک کنند؛ اثری که گاهی حتی از تمرینات توان‌بخشی سنتی بهتر بوده است.

بااین‌حال، متخصصان هشدار می‌دهند که همه‌ی بازی‌ها اثر یکسان ندارند. برای نمونه، پژوهشی در دانشگاه مونترال نشان داد بازی‌های تیراندازی اول‌شخص ممکن است حجم ماده‌ی خاکستری را در بخش هیپوکامپوس مغز کاهش دهند، در حالی که بازی‌های اکتشافی سه‌بعدی مانند «Super Mario 64» یا «Zelda: Breath of the Wild» باعث تقویت همان ناحیه می‌شوند. با این‌حال، همان پژوهشگران معتقدند که مزایای اجتماعی و ارتباطی بازی‌های چندنفره می‌تواند خطرات احتمالی را جبران کند.

قدرت ارتباطی بازی

در میان صدای گلوله و انفجار، گاهی پیام‌هایی رد و بدل می‌شود که دل را گرم می‌کند. ویل می‌گوید: «مردم همیشه می‌نویسند که دوستت داریم پدربزرگ! همین‌طور ادامه بده. چیزهایی که واقعاً به دل می‌نشینند».

به گفته‌ی متخصصان رسانه و روان‌شناسی، تعاملات اجتماعی در بازی‌ها می‌تواند احساس تعلق و هدف را در سالمندان تقویت کند و از انزوای اجتماعی بکاهند. حتی پژوهشی در کانادا نشان داده سالمندانی که به‌طور منظم در بازی‌های آنلاین شرکت دارند، احساس رضایت و اعتمادبه‌نفس بیشتری گزارش کرده‌اند.

بازی به‌عنوان ابزار توان‌بخشی

بازی‌های ویدئویی فقط برای سرگرمی نیستند. به گفته‌ی یکی از اساتید طراحی بازی در دانشگاه متروپولیتن تورنتو، بازی‌ها می‌توانند ابزار مؤثری برای درمان و بازتوانی باشند. او می‌گوید: «تحقیقات نشان داده‌اند که بازی Tetris اگر در ۴۸ ساعت نخست پس از یک تجربه‌ی آسیب‌زا انجام شود، می‌تواند خطر ابتلا به PTSD را کاهش دهد. حتی قرار دادن بیماران سوختگی در محیط‌های مجازی سرد می‌تواند درد را کم کند».

یافته‌های دیگری در این راستا نشان داده‌اند بازی‌های مبتنی بر تعامل بدنی یا ذهنی می‌توانند در بیماران مبتلا به اختلالات شناختی خفیف، حافظه و تمرکز را بهبود دهند و حتی خواب و خلق افراد را تنظیم کنند.

چالش‌ها و فناوری‌های کمکی

البته باید توجه داشت که در این حوزه، همه‌چیز آنقدر که به نظر می‌رسد آسان نیست. بسیاری از سالمندان با درد مفاصل، کاهش بینایی یا کندی حرکات دست مواجه‌اند. پژوهشگران می‌گویند با رشد جمعیت گیمرهای سالمند، نیاز به ابزارهای دسترسی و ابزارهای کنترل تطبیق‌پذیر بیشتر احساس می‌شود.

«ویل» که پس از جراحی جمجمه دچار محدودیت حرکتی شده، اکنون از کنترلری به نام Azeron Cyborg II استفاده می‌کند که دکمه‌هایش متناسب با حرکات دست تنظیم می‌شوند. همچنین فناوری‌های نوینی مانند کنترل صوتی، پدال‌های پایی یا دهانی، و قطعات چاپ سه‌بعدی برای کنسول‌های Xbox و PlayStation بازی را برای افراد دارای محدودیت حرکتی آسان‌تر کرده‌اند. در مطالعات اخیر، از این ابزارها به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در افزایش کیفیت زندگی و استقلال سالمندان یاد شده است.

هرگز برای شروع دیر نیست

ویل امیدوار است سالمندان بیشتری با دیدن او ترغیب شوند و وارد دنیای بازی شوند. او در این رابطه می‌گوید:‌ «اگر من با این شرایط و در این سن می‌توانم بازی کنم، شما هم می‌توانید». پژوهشگران نیز معتقدند که حفظ فعالیت ذهنی از هر نوع، چه با کتاب، چه با پازل، چه با بازی، می‌تواند خطر زوال شناختی را کاهش دهد و همان‌طور که ویل می‌گوید: «هیچ‌وقت برای دوباره زنده شدن دیر نیست».