ماه گذشته موشک‌ها و پهپادها آسمان هند و پاکستان را درنوردیدند و همزمان جنگی نامرئی نیز در فضای مجازی جریان داشت. پس از عملیات «سندور» (Sindoor) که هند آن را در پاسخ به حملۀ شبه‌نظامیان در کشمیر علیه پاکستان آغاز کرد، ادعاهای گسترده‌ای دربارۀ شکست پاکستان در فضای مجازی منتشر شد. آنچه ابتدا در پست‌های پراکنده در شبکه‌هایی مانند ایکس (توییتر) آغاز شد، به موجی از ادعاهای اغراق‌آمیز دربارۀ پیروزی‌های نظامی هند تبدیل شد که حتی رسانه‌های اصلی این کشور نیز به‌عنوان «اخبار فوری» آن را پوشش دادند.
بر اساس این ادعاهای نادرست، هند چندین جنگندۀ پاکستانی را سرنگون کرده، یک خلبان پاکستانی را اسیر گرفته، بندر کراچی را تصرف کرده و حتی شهر لاهور را تحت کنترل درآورده است! برخی مدعی شدند که رئیس ستاد ارتش پاکستان دستگیر شده و در پاکستان کودتا شده است! حتی شایعه‌ای مبنی بر قطعی گستردۀ برق در هند به دلیل حملۀ سایبری پاکستان نیز دست‌به‌دست شد.
جنگ هیبریدی در عصر دیجیتال
تحلیلگران می‌گویند این رویداد نشان‌دهندۀ جنگ اطلاعاتی جدیدی است که در آن، اطلاعات نادرست به‌صورت سازمان‌یافته برای تحریک تنش‌ها استفاده می‌شود. در پاکستان نیز اگرچه مقیاس کوچک‌تر بود، ولی اخبار جعلی مشابهی منتشر شد، از جمله ادعای اسارت یک خلبان هندی یا حملۀ موشکی پاکستان به مواضع هند.
در بسیاری از این محتواها، از تصاویر بازی‌های رایانه‌ای، ویدیوهای قدیمی یا تولیدشده توسط هوش مصنوعی استفاده شده بود. برای مثال، فیلمی از حملۀ هوایی اسرائیل به غزه به‌عنوان حملۀ هند به پاکستان جا زده شد، یا تصاویر رزمایش نیروی دریایی هند در سال ۲۰۲۳ به‌عنوان تصرف بندر کراچی پخش شد.
رسانه‌های اصلی؛ بازوی پروپاگاندا؟
برخی از شبکه‌های خبری هند بدون بررسی صحت اخبار، این ادعاها را پوشش می‌دادند. سازمان عدالت برای صلح (CJP) از چندین شبکۀ تلویزیونی به دلیل نقض اصول خبررسانی شکایت کرده است. مقامات هندی هرگونه دخالت دولت در این جنگ اطلاعاتی را رد کرده‌اند و تأکید دارند که «ابهام و خطا در زمان جنگ اجتناب‌ناپذیر است».
هشدار کارشناسان
مرکز مطالعۀ نفرت سازمان‌یافته (CSOH) در واشنگتن هشدار داده که این رویداد بخشی از روند جهانی «جنگ هیبریدی» است. به گفتۀ این مرکز، شبکه‌های اجتماعی در مهار اطلاعات نادرست شکست خورده‌اند. از میان ۴۲۷ پست مبهم و مشکوک پربازدید که میلیون‌ها بار دیده شده بودند، تنها ۷۳ مورد برچسب هشدارِ اطلاعات نادرست دریافت کردند. متا (مالک فیسبوک) اعلام کرده که برای مقابله با اخبار جعلی اقداماتی مانند حذف محتوا و کاهش دیده‌شدن مطالب نادرست انجام داده است. در مقابل، ایکس (توییتر) پاسخی به درخواست‌ها نداده است.
نتیجه‌گیری
این جنگ اطلاعاتی نه‌تنها اعتبار رسانه‌های سنتی را زیر سؤال برد، بلکه نشان داد که چگونه فضای مجازی می‌تواند دو کشور هسته‌ای را تا مرز درگیری پیش ببرد. به همین دلیل کارشناسان هشدار داده‌اند و خواستار نظارت بیشتر بر محتوای مجازی و مسئولیت‌پذیری رسانه‌ها شده‌اند.
