خانه » مقالات » پلورالیسم تکنوفرهنگی: «برخورد تمدن‌ها» در تکنولوژی (بخش نخست)
پلورالیسم تکنوفرهنگی: «برخورد تمدن‌ها» در تکنولوژی (بخش نخست)
سه شنبه, ۴ اردیبهشت ۱۴۰۰
زمان تقریبی مطالعه ۱۱ دقیقه
ساموئل هانتینگتون در پایان جنگ سرد استدلال نمود که احتمالاً در آینده تضادها بیشتر ناشی از اصطکاک‌های فرهنگی - یعنی ایدئولوژی‌ها، هنجارهای اجتماعی و نظام‌های سیاسی - و نه اصطکاک‌های سیاسی و اقتصادی خواهد بود. مباحث وی قویاً برای مسئله موردنظر ما یعنی تکنوفرهنگ‌ها نیز کاربرد دارد. تکنوفرهنگ اشاره به آمیزه‌ای جهانی از اکوسیستم‌های تکنولوژی تعاملی دارد که اکنون در آن زیست می‌کنیم. به‌علت نفوذی که حکومت‌ها بر توسعه و اقتباس تکنولوژی اِعمال می‌کنند، این اکوسیستم‌ها اغلب بازگوکننده مرزهای ژئوپلیتیک هستند.

برای توضیح این اکوسیستم‌های متمایز، تنوع جهانی رسانه‌های دیجیتال در حوالی سال 2016 را در نظر بگیرید (فیسبوک، واتساپ، تیک‌تاک و …)؛ ویژگی متمایز این اکوسیستم‌ها تنها مربوط به هماهنگی آنها در اتخاذ تکنیک‌ها نیست، بلکه اجماعی بر سر فرهنگ، ارزش‌ها، سیاست‌ها و نوآوری تکنیکی نیز است. ما دو فرضیه اساسی را در نسبت با این تکنوفرهنگ‌ها جلو می‌بریم:

اصطکاک‌های تکنوفرهنگی:

از پیش، یک «جنگ سرد تکنوفرهنگی» هوش مصنوعی در جریان است. این مسئله اشاره به یک اصطکاک مقرراتی جاری در میان رژیم‌های حکمرانی یا تکنوفرهنگ‌های تعاملی متکثر دارد. عواملی مثل همجواری جغرافیایی مؤثر، ضرورت سیاسی و مزیت اقتصادی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا انزوای تکنوفرهنگی را بی‌معنا کنند. تعاملات اجتناب‌ناپذیر نیز منجر به اصطکاک می‌شوند. در اینجا تأکید بر اصطکاک رقابتی یا خصمانه (و نه نظامی) است.

پلورالیسم تکنوفرهنگی:

انتظار ظهور یک تکنوفرهنگ هوش‌مصنوعی یکپارچه در سراسر جهان پذیرفتنی است. در اینجا مُراد از پلورالیسم تنوع بی‌وقفه‌ در تکنوفرهنگ جهانی است. گواه اصلی این فرضیه وجود یک برآورد پذیرفته‌شده، مبتنی بر دو مقدمه است: 1. تکنولوژی قویاً متأثر از فرهنگ بومی است و 2. تداوم یک تنوع جهانی قدرتمند در فرهنگ‌ها و ارزش‌ها. برآورد مبنایی حاکی از آن است که رژیم‌های تکنولوژی دائماً بازتابی از تنوع فرهنگی خواهند بود.

تعریف تکنوفرهنگ

در اینجا تکنوفرهنگ به‌ویژه اشاره به ترکیب اکوسیستم تکنولوژی با فرهنگی دارد که آن فرهنگ در این اکوسیستم لانه گرفته است. پرسش‌هایی در میان است که چگونه زمینه‌های فرهنگی بر تکامل، چیدمان و اقتباس مصنوعات تکنولوژی تأثیر، نفوذ و تعیین‌کنندگی دارند. در اینجا مسائلی پیرامون کنترل فرهنگ نوآوری، اولویت‌بندی مسائل برای نوآوری تکنولوژیک و اَشکال توسعه مطرح است.

در نگاه اول، اصطلاح‌ تکنوفرهنگ متناقض به‌نظر می‌رسد؛ زیرا اغلب چنین تفسیر می‌شود که تکنولوژی محصول خنثی و عینی یک علم بی‌طرف است. اما حتی ذیل همین مفروضات نیز گزینش مسائل برای نوآوری تکنولوژیک منوط به عوامل فرهنگی است. واکنش‌های متنوع به استفاده از مُدل‌های یادگیری ماشینی برای استنباط جُرم از روی تصاویر صورت، نمونه‌ای اخیر در این باره است. اجماع روزافزونی مبنی بر فرهنگی‌بودنِ تکنولوژی وجود دارد؛ تکنولوژی فارغ از فرهنگ یا ارزش‌های اخلاقی نیست و این ارزش‌های فرهنگی بر نوآوری، طراحی و استفاده از تکنولوژی مؤثر هستند.

تأثیر فرهنگ بر تکنولوژی‌های داده‌محور

تأثیر فرهنگ مخصوصاً بر تکنولوژی هوش مصنوعی بارز است و این تکنولوژی اساساً متکی بر داده‌ها می‌باشد. اکوسیستم‌های داده‌ها شامل سوابق جامعی از هنجارها و ارزش‌های فرهنگی هستند. اکوسیستم‌ داده‌های موجود و آتی کاملاً توسط مقررات حریم‌خصوصی تعیین می‌شوند. مسائل مربوط به حریم خصوصی همان‌قدر که امری تکنولوژیک است، به همان میزان فرهنگی است. در بُعد فرهنگی، مطالعات پیمایشی ملی درباره نگرش‌ افراد به حریم‌خصوصی و تأثیرات فرهنگی بر آن حاکی از یک رابطه معنادار بین رفتارهای مربوط به حریم‌خصوصی و عوامل فرهنگی به‌ویژه عمل‌گرایی، فردگرایی و کشور است[۱]. علاوه بر ابعاد فرهنگی تولید داده‌ها، سیاست‌های حریم‌خصوصی تعیین می‌کنند که چه میزان و چه نوع داده‌هایی برای آموزش سیستم‌های هوش مصنوعی در اختیار داریم. این سیاست‌ها فضای بین عوامل فرهنگی و تکنولوژی را پُر می‌کنند.

اهمیت تکنوفرهنگ‌ها در چیست؟ آیا می‌توان از تکنوفرهنگ جهان‌شمول سخن گفت؟

با نظر مجدد به ملاحظات هانتینگتون درباره جهان پساجنگ سرد، اگر بحث پیشین به‌قدرکافی قانع‌کننده بوده باشد، به پذیرش نتایج زیر هدایت می‌شویم:

1. تکنولوژی هوش مصنوعی (و هر نوعی از تکنولوژی) منوط به تأثیر بافت فرهنگی آن است.

2. انواع عامی از زمینه‌های تکنوفرهنگی وجود دارد – حتی اگر مرزهای جغرافیایی به شکلی مبهم تعریف شده باشند.

3. ارزش‌های فرهنگی بر تکامل، سیاست‌گذاری و مقررات تکنولوژی مؤثر هستند – مخصوصاً زمانی‌که پای داده‌ها و هوش‌ مصنوعی در کار باشد.

تعامل بین تکنوفرهنگ‌ها در جهان سریعاً درحال کوچک‌شدنِ ما اجتناب‌ناپذیر است، و اختلاف در سیاست و مقررات می‌تواند منجر به اصطکاک در تعامل شود. این امر موجب فرضیه‌های فوق‌الذکر درباره پلورالیسم و اصطکاک تکنوفرهنگی می‌شود. نقطه اصطکاک تکنوفرهنگی آشکار است:

– بحث‌های اخیر درباره «مسابقه تسلیحاتی هوش مصنوعی»

– تب‌وتاب‌های پیرامون به اظهارات درباره استراتژی هوش مصنوعی از جانب کشورهای مختلف

– جنجال‌های ژئوپلیتیک پیرامون بومی‌سازی داده‌های تجاری و / یا سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌های حساس تکنولوژی

– مجازات شرکت‌های چندملیتی تکنولوژی توسط سیستم‌های قضایی خارجی به‌خاطر رفتارهایی که در نظام قضائی خودشان پذیرفته‌شده است.

حمایت کامل از فرضیه پلورالیسم تکنوفرهنگی دشوارتر است، زیرا گزاره‌ای درباره تکامل آتی تکنوفرهنگ‌ها است. در زمینه تکنولوژی هوش مصنوعی داده‌محور، ویژگی فرهنگی داده‌های آموزشی موجود یا قابل‌دسترس می‌تواند موجب شکست مداوم تکامل هوش مصنوعی شود. در زمینه تکنولوژی‌های عام‌تر، تفاوت‌های فرهنگی قابل‌مشاهده در استعمال، نوآوری و مقررات تکنولوژی حاکی از یک تفاوت مداوم است. پلورالیسم بی‌وقفه یک پیش‌بینی محافظه‌کارانه اما احتمالاً معقول می‌باشد که برگرفته از شواهد تاریخی مربوط به تکامل فرهنگی است.

ملاحظه اساسی این است که تاکنون یک همگرایی فرهنگی جهانی در تاریخ طولانی (کوتاه؟) تمدن وجود نداشته است. احتمال یکپارچگی تکنوفرهنگی در آینده، معادل احتمال یکپارچگی فرهنگی آتی است.

بخش دوم نوشته را از اینجا بخوانید.

منابع
سایر مقالات