فین‌تک نوآوری‌های دیجیتال در بخش مالی است و شامل وام‌دهی همتا به همتا، سرمایه‌گذاری جمعی سهام، ارزهای دیجیتال و بلاک‌چین، پلتفرم‌های مشاوره و تجارت دیجیتال و سیستم‌های پرداخت آنلاین می‌باشد.
این نوآوری‌ها می‌توانند با افزایش رقابت و کنار زدن و محو کردن مرزهای صنعت، بخش خدمات مالی را مختل نمایند. فین‌تک دروازه‌های جدیدی را به روی کارآفرینی و اعتبار گشوده است و از طریق ایجاد امکان دسترسی به بازارهای سهام و گزینه‌های سرمایه‌گذاری، به مصرف‌کنندگانی که از خدمات مالی کنار گذاشته شده‌اند امکان مشارکت مالی را می‌دهد.
فین‌تک‌ها توانسته‌اند انقلاب عظیمی در نحوه ایجاد و ارائه محصولات و خدمات مالی شرکت‌ها به‌وجود آورند. مصرف‌کنندگان در بازارهای پیشرفته و نوظهور، خدمات فین‌تک را به دلیل راحتی و هزینه کمتر، به طور فزاینده‌ای پذیرفته‌اند.
وام آنلاین: چالش‌هایی برای بانک‌ها و مزایایی برای مصرف‌کنندگان
شرکت‌های فین‌تک در سراسر صنعت خدمات مالی در حال ظهور هستند. پلتفرم‌های وام‌دهی همتا به همتای آنلاین در خط مقدم انقلاب فین‌تک قرار دارند. این پلتفرم‌ها وام‌گیرندگان را با سرمایه‌گذارانی( به عنوان مثال، افراد خصوصی) که به صورت آنلاین وام‌ها را تامین می‌کنند، به جای ارائه‌دهندگان مالی سنتی مانند بانک‌ها، مطابقت می‌دهند.
ویژگی منحصر‌به‌فرد پلتفرم‌های همتا به همتا این است که از الگوریتم‌های دیجیتال برای بررسی درخواست وام‌گیرندگان و تعیین اینکه آیا شرایط آنها با استانداردهای اعتباری مطابقت دارد یا خیر، استفاده می‌نماید. کل فرآیند وام به‌صورت دیجیتالی و خودکار است به طوری که متقاضیان مجبور نیستند با یک کارشناس وام صحبت کنند یا به شعب بانک‌ها به صورت حضوری مراجعه نمایند.
بانک‌های تجاری اگرچه امروزه به‌طور فزاینده‌ای از فناوری‌های مالی استفاده نموده و به آنها متکی هستند، اما هنوز پردازش اعتبارات خود را دیجیتالی نکرده‌‌اند و معمولا از فرآیندها و کارکنان آفلاین برای بررسی شرایط وام‌گیرندگان استفاده می‌کنند.
وام‌دهندگان همتا به همتا برخلاف بانک‌ها از سپرده‌ها برای تامین وام استفاده نمی‌کنند. درعوض، پلتفرم‌ها پس از بررسی دیجیتالی درخواست‌های وام‌گیرندگان، وام‌هایی را که افراد و موسسات می‌توانند در آن سرمایه‌گذاری کنند، در یک بازار آنلاین فهرست می‌کنند.
فین‌تک دروازه‌های جدیدی را به روی کارآفرینی و اعتبار گشوده است و از طریق ایجاد امکان دسترسی به بازارهای سهام و گزینه‌های سرمایه‌گذاری، به مصرف‌کنندگانی که از خدمات مالی کنار گذاشته شده‌اند امکان مشارکت مالی را می‌دهد.
سرمایه‌گذاران در سیستم وام‌دهی دیجیتال معمولا نرخ بازدهی بالاتری را در مقایسه با سپرده‌های بانکی دریافت می‌کنند. این مسئله باعث می‌شود در مواردی که وام‌گیرنده قادر به بازپرداخت وام نباشد، با ضرر مواجه شود. پلتفرم‌های وام‌دهی هم برای هر وامی که پردازش می‌کنند، کارمزد دریافت می‌نمایند.
یکی از مزایای اصلی وام‌دهی دیجیتالی دسترسی سریع‌تر و ارزان‌تر مصرف‌کنندگان به اعتبارات نسبت به بانک‌ها است. وام‌دهندگان دیجیتالی همچنین دسترسی به اعتبار را برای افراد و مشاغلی که از نظر جغرافیایی از شعب بانک‌ها فاصله دارند، امکان‌پذیر می‌سازند. الگوریتم‌های دیجیتال علاوه بر این، نسبت به کارشناسان وام کمتر مستعد سوگیری‌های آگاهانه و ناخودآگاه هستند و درنتیجه، تبعیض در وام‌دهی را کاهش می‌دهند. البته از طرفی دیگر سرمایه‌گذاران در وام‌دهی آنلاین نیز ممکن است ترجیحات خود را در انتخاب وام‌گیرندگان جهت تامین مالی، وارد نمایند به‌گونه‌ای که وام‌گیرندگانی با ویژگی‌های شبیه به خودشان را انتخاب نمایند.
یک سوال کلیدی این است که آیا وام‌دهی دیجیتالی با گسترش دسترسی به اعتبارات مشمولیت مالی را ارتقا می‌دهد؟ شواهد اولیه در مورد این موضوع متفاوت است. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که بازارها می‌توانند جایگزین خوبی برای اعتبار بانکی باشند به‌طوریکه سیستم وام‌دهی دیجیتال به جای افزایش مقدار کلی اعتبارات در دسترس، تعداد افرادی را که اعتبار ارائه می‌کنند افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که وام‌دهی همتا به همتا از طریق گسترش دسترسی به اعتبارات برای افرادی که بانک‌ها تمایلی به اعطای وام به آنها ندارند، وام‌دهی بانکی را تکمیل می‌نماید.
وام‌دهی همتا به همتا اثرات اقتصادی گسترده‌ای دارد. این پلتفرم‌ها به عنوان مثال، می‌توانند نیازهای اعتباری وام‌گیرندگان را به سرعت در دوران بحران برآورده نمایند. درواقع، محدود کردن میزان دسترسی به وام‌های دیجیتالی مشکلات مالی خانوارها و بروز ورشکستگی شخصی را به ویژه درمیان خانواده‌های کم‌درآمد افزایش می‌دهد. مناطقی که دسترسی بیشتری به وام‌های دیجیتالی دارند نرخ کارآفرینی و ایجاد کسب و کار بالاتری دارند. به‌عنوان مثال در ایالات متحده، افزایش 10 درصدی وام‌دهی همتا به همتا تعداد موسسات و شرکت‌ها را به میزان 0.44 درصد افزایش می‌دهد. البته بیشتر این سرمایه‌گذاری‌های تجاری جدید، شرکت‌های کوچک با کمتر از پنج کارمند هستند زیرا وام‌های همتا به همتا معمولا شامل مبالغ پایین می‌شود. این شرکت‌های کوچک عمدتا در زمینه صنایع دستی که در آن هزینه‌های ایجاد یک شرکت پایین است، سرمایه‌گذاری می‌کنند.
خدمات پرداخت و ارزهای دیجیتال
خدمات پرداخت یا به عبارت دیگر، انتقال پول بین حساب‌ها، حوزه دومی است که فین‌تک‌ها به آن وارد شده‌اند. این روزها بازار پرداخت شاهد گسترش سریع نوآوری‌های دیجیتالی است که پرداخت‌ها را سریع و بدون رد و بدل کردن پول نقد امکان‌پذیر می‌سازد.
شایان ذکر است، بانک‌ها این روزها در رقابت با شرکت‌های فین‌تک بزرگی مانند پی‌پال، رولوت[۱] و وایز[۲] و همچنین شرکت‌های بزرگ فناوری ازجمله متا، اپل و گوگل مواجه هستند. پرداخت‌های دیجیتال جزء بزرگترین بخش از وظایف فین‌تک‌ها هستند. رشد سریع پرداخت‌های دیجیتال باعث کاهش تقاضای مصرف‌کنندگان برای پول نقد شده است.
ارزهای دیجیتال مهمترین پتانسیل مخرب فین‌تک را در خدمات پرداخت دارند. نام دیگر ارزهای دیجیتال به دلیل اینکه مبتنی بر رمزنگاری کامپیوتری جهت موارد امنیتی هستند، ارزهای رمزنگاری‌شده است.
یک ارز دیجیتال پول واقعی نیست که وجود داشته باشد. در عوض یک ارز مجازی است که در یک دفتر کل دیجیتال معروف به بلاک‌چین که نقش بانک را برای ایمن‌سازی و تایید تراکنش‌ها بازی می‌کند، معامله می‌شود. مهمترین نمونه‌های شناخته‌شده آنها نیز بیت‌کوین و اتریوم هستند.
بانک‌ها به شدت از لحاظ میزان و اندازه سپرده‌گذاری تحت نظارت هستند اما ارائه‌دهندگان اعتباری فین‌تک معمولا خارج از این چارچوب‌های نظارتی و گزارش‌دهی هستند.
تاکنون جذب و استفاه از ارزهای دیجیتال در همه جای دنیا نسبتا محدود بوده است. این موضوع تا حدی به دلیل نوسانات ارزش و قیمت ارزهای دیجیتال است که توانایی آنها را در عمل به عنوان ذخیره ارزش محدود می‌کند.
محدودیت دیگر، توانایی شبکه‌های ارزهای دیجیتال در پردازش تراکنش‌ها است زیرا این موضوع تعیین می‌کند یک ارز چه‌قدر و به چه میزان مفید است. به‌عنوان مثال، بیت‌کوین تقریبا هفت تراکنش در ثانیه را پردازش می‌کند. درمقابل، این مقدار برای ویزا[۳] و مسترکارد[۴] به‌ترتیب 24000 و 5000 است.
رمزارزها همچنین اثرات زیست‌محیطی گسترده‌ای دارند. استخراج بیت‌کوین برق بسیار بالایی را مصرف می‌نماید و علاوه بر این میزان کربنی که تولید می‌کند می‌تواند گرمایش جهانی را به بیش از 2 درجه سانتی‌گراد در سه دهه آینده برساند. ارزهای دیجیتال به عنوان یکی از بزرگترین بازارهای غیرقابل پیش‌بینی همراه با ناشناس بودن تراکنش‌های بلاک‌چین، از اهمیت ویژه‌ای در بازار سیاه برخوردار شده‌اند. تقریبا 25 درصد از کاربران بیت‌کوین درگیر فعالیت‌های غیرقانونی شده‌اند به‌گونه‌ای که 76 میلیارد دلار فعالیت غیرقانونی در سال را به خود اختصاص داده‌اند و این مقدار معادل 46 درصد از کل تراکنش‌های بیت‌کوین است. این مقیاس بنا به تحقیقات به‌عمل آمده در ایالات متحده و اروپا نزدیک به میزان فعالیت‌های غیرقانونی ناشی از معاملات مواد مخدر بوده است.
واکنش بانک‌ها به ظهور فین‌تک‌ها
ظهور فناوری‌های نوین مالی تغییرات مهمی را در بانک‌ها به‌وجود آورده است. آنها با اتخاذ نوآوری‌های دیجیتالی مانند تراشه‌های هوشمند، حسگرهای بیومتریک، بانکداری بدون شعبه، هوش‌مصنوعی و یادگیری ماشینی جهت محافظت در برابر کلاهبرداری به سیستم وام‌دهی دیجیتال و رقبای فین‌تک خود پاسخ خوبی داده‌اند. آنها همچنین توانسته‌اند از طریق معرفی و ارائه چت‌بات‌ها، کیف‌پول‌های الکترونیکی و موبایل بانک خدمات ایمن‌تر و کاربر پسندتری را به مشتریان ارائه دهند. پذیرش راه‌حل‌های فین‌تک توسط بانک‌ها تا حدی با تقلید از محصولات و خدمات رقبای فین‌تک و با به‌دست آوردن مالکیت این شرکت‌ها و به دنبال آن مالکیت معنوی فناوری‌ها انجام می‌شود.
بررسی تاثیر فین‌تک بر اختلال عملکرد بانکی
شرکت‌های فین‌تک ازآنجایی که سهم بازار را از بانک‌های سنتی و سایر شرکت‌های فعال در حوزه خدمات مالی می‌گیرند، با کاهش سود و افزایش هزینه‌های عملیاتی تهدیدی بالقوه برای ثبات بخش مالی به حساب می‌آیند. تحقیقات نشان می‌دهد که رقابت بین وام‌دهندگان همتا به همتا و بانک‌ها برای تامین مالی وام‌ها می‌تواند بخش بانکی را بی‌ثبات کند. این امر با اقزایش هزینه یا بهرۀ سپرده‌ها اتفاق می‌افتد و بانک‌ها را مجبور به پذیرش میزان بیشتری بدهی می‌کند.
بررسی‌های انجام‌گرفته نشان می‌دهد که با وجود تمامی این موارد، تاثیر منفی فین‌تک بر عملکرد بانک‌ها جزئی می‌باشد و علی‌رغم تجاوز به فعالیت‌های بانک‌ها در دهه گذشته، بخش فین‌تک در مقایسه با بخش بانکی کوچک باقی مانده است.
به عنوان مثال، درحالی‌که میزان فعالیت جهانی فین‌تک در سال ۲۰۲۱ به حدود ۲۱۰ میلیارد دلار رسید، اندازه خدمات مالی جهانی در همان سال 23319.52 میلیارد دلار بود. سهم فین‌تک در بازار وام‌دهی نیز هنوز بسیار کم است. به عنوان مثال، کل مبلغ اعتباری که توسط وام‌دهندگان همتا به همتا در بریتانیا در سال ۲۰۲۱ شکل گرفته بود، ۴ میلیارد پوند در مقابل ۳۱۶ میلیارد پوند توسط بانک بود.
مقررات و سیاست‌های عمومی
بانک‌ها به شدت از لحاظ میزان و اندازه سپرده‌گذاری تحت نظارت هستند اما ارائه‌دهندگان اعتباری فین‌تک معمولا خارج از این چارچوب‌های نظارتی و گزارش‌دهی هستند. با این وجود، می‌توان شرکت‌های فین‌تک را از طریق تنظیم مقررات جدید به چارچوب‌های نظارتی جدید کشاند. یک اصل مهم در اینجا بی‌طرفی است یعنی اطمینان از اینکه مقررات به‌طور نامتناسبی به نفع یک نهاد یا یک شکل از فعالیت نسبت به دیگری نباشد، مشزوط براینکه میزان خطرات هم معادل باشد.
وام‌هندگان همتا به همتا به عنوان مثال در ایالات متحده، باید مستند کنند که می‌توانند از تقلب در برنامه‌های اعتباری وام‌گیرندگان جلوگیری نمایند تا بدین وسیله از سرمایه‌گذاران در برابر ضررهای احتمالی محافظت کنند. تنظیم‌کننده‌ها همواره به دنبال به حداقل رساندن بار نظارتی جهت ارتقای نوآوری، ورود به بازار ورقابت بوده‌اند.
رویدادهای اخیر در بازارهای ارز دیجیتال مانند ایجاد بازار سیاه و تاثیرات زیست‌محیطی ناشی از فعالیت‌های استخراج، سوالات زیادی را در مورد چگونگی تنظیم مقررات ارزهای دیجیتال ایجاد کرده است.
ماهیت ارزهای دیجیتال به گونه‌ای است که می‌تواند از پرداخت مالیات و مقررات اجنتاب نماید. این امر به‌ویژه در اقتصادهای نوظهور که نهادهای محدودی برای مهار این رفتار دارند، بسیار مشکل‌ساز خواهد بود. چین تا به امروز تنها کشوری است که تمام تراکنش‌های ارزهای دیجیتال را غیرقانونی اعلام کرده است.
فین‌تک‌ها قناوری‌های نوین مالی هستند که تاثیرات منفی قابل توجهی بر باتک‌ها نداشته‌اند اما رشد چشمگیر شرکت‌های فین‌تک در خدمات پرداخت داخلی و بین‌المللی تهدید بزرگی برای کاهش سهم بانک‌ها ر بازار مالی می‌یاشد.
