چرا کتاب هندبوک سینج در مورد مطالعۀ رسانه‌های اجتماعی مهم است؟
کتاب هندبوک سینج در مورد مطالعۀ رسانه‌های اجتماعی[۱] کتابی جامع است که در مورد انواع گسترده‌ای از روش‌های موجود کمی و کیفی توضیحاتی را ارائه می‌دهد. به عبارت دیگر در این کتاب روش‌های کیفی و کمی در کنار یک‌دیگر بررسی می‌شوند. همچنین کتاب فراتر از توضیح روش‌ها و مفاهیم مرتبط با آن رفته و در مورد چالش‌ها، مشکلات و مسائل اخلاقی در این حیطه نیز صحبت می‌کند. ویژگی قابل توجه این کتاب آن است که به صورت جزئی بروزترین ابزارهای جمع‌آوری و تحلیل داده‌های فضای مجازی را مطرح می‌کند. به عبارت دقیق‌تر تنها به بسط روش‌های پژوهش فضای غیرمجازی به فضای مجازی بسنده نمی‌کند.
تنها مروری اجمالی بر عناوین این کتاب می‌تواند به پژوهشگران فعال در زمینۀ فضای مجازی کمک کند تا بتوانند مسیر شناخت روش مناسب و ابزارهای لازم متناظر با آن را ساده و سریع‌تر بگذارنند. همچنین به صورت خاص دانشجویان و استادهای دانشگاه در رشته‌های مختلف روانشناسی، علوم ارتباطات، علوم کامپیوتر، علوم اجتماعی و علوم سیاسی می‌توانند نه تنها با روش‌های مرسوم پژوهش در فضای مجازی در رشته تخصصی خود آشنا شوند بلکه متوجه شوند که دیگر روش‌های علمی موجود چگونه در پاسخ به پرسش‌های پژوهشی کمک می‌کنند. در نتیجه این کتاب راهنمای بسیار مناسبی برای آشنایی افراد مختلف با ادبیات روش‌های پژوهش در روانشناسی فضای مجازی، به صورت خاص رسانه‌های اجتماعی، هستند.
از دیگر عوامل مؤثر در اهمیت این کتاب آن است که نویسندگان بسیار زیادی در نوشتن آن نقش داشته‌اند که این افراد از میان پژوهشگران جدی در زمینۀ رسانه‌های اجتماعی هستند. خوانندگان می‌توانند سایر مطالعات پژوهشی این افراد را نیز دنبال نمایند. ویراستاران اصلی این کتاب آنابل کوان-هاسه[۲]، پورفسور جامعه‌شناسی و اطلاعات و مطالعات رسانه در دانشگاه غربی[۳] و لوک سلوان[۴]، پروفسور و راهبر آزمایشگاه علم دادۀ اجتماعی در مدرسۀ علوم اجتماعی دانشگاه کاردیف[۵] هستند. همچنین نویسندگان این کتاب بیش از ۵۰ نفر هستند که این افراد پژوهشگرانی از دانشگاه‌های مطرح دنیا از جمله برخی از ایرانیان را تشکیل می‌دهند.
تنها مروری اجمالی بر عناوین این کتاب می‌تواند به پژوهشگران فعال در زمینۀ فضای مجازی کمک کند تا بتوانند مسیر شناخت روش مناسب و ابزارهای لازم متناظر با آن را ساده و سریع‌تر بگذارنند.
بخش‌های هشتگانۀ کتاب
این کتاب شامل هشت بخش می‌شود که هر بخش اختصاص به یکی از مسائل مرتبط با روش‌شناسی پژوهش در رسانه‌های اجتماعی دارد. این بخش‌ها عبارت اند از: مفهوم‌پردازی و طراحی تحقیق در رسانه‌های اجتماعی، جمع‌آوری داده، رویکردهای کیفی به داده‌های رسانه‌های اجتماعی، رویکردهای کمی به داده‌های رسانه‌های اجتماعی، رویکردهای متنوع به داده‌های رسانه‌های اجتماعی، ابزارهای تحقیق و تحلیل، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی و حریم خصوصی، اخلاقیات و نابرابری‌ها. در ادامه شرح مفصل‌تر هر یک از این بخش‌ها و فصول موجود در آنها خواهد آمد.
بخش اول این کتاب حاوی شش فصل است و در مورد مفاهیم پایه در طراحی پژوهش در رسانه‌های اجتماعی توضیح می‌دهد. فصل اول مفهوم رسانه‌های اجتماعی را تعریف کرده و چگونگی مطرح کردن پرسش در مطالعات این حیطه را توضیح می‌دهد. سپس در فصل دوم به اهمیت وجود نظریه و رویکرد مناسب هنگام انجام پژوهش در رسانه‌های اجتماعی پرداخته می‌شود. در این فصل همچنین اشاره می‌شود که «اگر یک محقق [مثلا] علاقه‌مند به مطالعۀ اسنپ‌چت است نباید تنها بر خود این پلتفرم متمرکز شود بلکه باید بر تجارب و رفتارهای آن کاربر در دیگر پلتفرم‌ها نیز تمرکز کند».
فصل سوم ماهیت بین‌رشته‌ای بودن مطالعه در زمینۀ رسانه‌های اجتماعی در سه محیط دانشگاه، صنعت و جامعه را نشان می‌دهد و بیان می‌کند که انگیزه، چالش‌ها و چارچوب‌های سیاستی بین‌رشته‌ای بودن این حیطه چگونه است. فصل بعد ملاحظاتی را مطرح می‌کند که محققان باید در تفسیر داده‌های دیجیتال پیگیری‌شده مدنظر قرار دهند. فصل پنجم توجه را به سمت اهمیت فهم انواع مختلف افرادی که از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند می‌برد. آخرین فصل این نکته را مطرح می‌کند که چه قدر نمونه داده‌های حاصل از مطالعات کیفی و کمی رسانه‌های اجتماعی دارای سوگیری هستند و چه‌قدر می‌توانند نشان‌دهندۀ ویژگی‌های کل جامعه باشند. به عبارت دیگر ملاحظات نمونه‌گیری در رویکردهای مختلف کمی و کیفی در این نوع مطالعات بیان می‌شوند.
بخش دوم بر مسائل متنوع پیرامون جمع‌آوری داده در مطالعات رسانه‌های اجتماعی در قالب چهار فصل تمرکز می‌کند. فصل اول در مورد داده‌گیری از رسانه‌های اجتماعی با استفاده از APIs صحبت می‌شود. فصل دوم به این مسئله می‌پردازد که چگونه چارچوب کیفی برای جمع‌آوری داده‌ها طراحی کرد. فصل سوم این بخش اهمیت بافت را در جستجوهای کاربران در محیط وب بیان می‌کند. در آخرین فصل نیز نحوه جمع‌آوری اطلاعات از دانلودهای کاربران در رسانه‌های اجتماعی نشان داده می‌شود.
بخش سوم این کتاب در قالب هفت فصل متمرکز بر استفاده از رویکرد کیفی در مطالعات رسانه‌های اجتماعی می‌شود. فصل اول در مورد مسائل پیرامون کوچکی و بزرگی حجم نمونه در مطالعات این حیطه صحبت می‌کند و راهنمایی‌هایی در زمینه افزایش حجم داده در این مطالعات مطرح می‌کند. در ادامۀ این بخش مطالعۀ موردی انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۸ کلمبیا در توییتر را برای توضیح استفاده از روش پردازش طبیعی زبان[۶] به عنوان یک روش کیفی بیان می‌کند. فصل سوم این بخش توضیحاتی در مورد تحلیل تصاویر در رسانه‌های اجتماعی ارائه می‌دهد و سپس فصل چهارم به صورت خاص بر توییتر متمرکز شده و در مورد استفاده از این پلتفرم برای انجام مطالعات قوم‌نگاری[۷] توضیح می‌دهد. فصل ششم قوم‌نگاری اینترنتی[۸] را که گسترش‌یافتۀ قوم‌نگاری در فضای دیجیتال است، توضیح می‌دهد. فصل هفتم ابزارها و فنون تحلیل گفتمان انتقادی[۹] با استفاده از داده‌های موجود در رسانه‌های اجتماعی را نشان می‌دهد. در آخرین فصل پارادایم روایی در تحلیل داده‌های رسانه‌های اجتماعی توضیح داد می‌شوند.
رویکرد کمی در تحلیل داده‌های رسانه‌های اجتماعی در بخش چهارم کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرند. فصل اول تحلیل جئواشپیشال[۱۰]، فصل دوم تحلیل‌های پیش‌بینی‌کننده[۱۱] و فصل سوم مدل‌های یادگیری ماشین و زبان شبکه‌ای نورونی[۱۲] بر روی داده‌های حاصل از رسانه‌های اجتماعی مفصل توضیح داده می‌شوند. دو فصل پایانی نیز به پیچیدگی‌های تحلیل شهر از طریق داده‌های رسانه‌های اجتماعی و جوامع کاربردی دارای چند مقیاس می‌پردازند.
بخش پنجم اختصاص دارد به رویکردهای متفرقۀ متنوع در مورد داده‌های رسانه‌های اجتماعی. فصل ابتدایی این بخش در مورد خدمات آگاهی از مکان اجتماعی برای گوشی‌های موبایل است. در ادامۀ این بخش مسائل مثبت، منفی و چگونگی تحلیل داده‌های رسانه‌های اجتماعی مطرح می‌شوند. فصل سوم نیز در مورد تحلیل داده‌های حاصل از مکان بیشتر صحبت می‌شود و در نهایت در آخرین فصل در مورد مسئله مهم اعتباریابی محتوا در رسانه‌های اجتماعی صحبت می‌شود. به عبارت دقیق‌تر، شناسایی و واقعیت‌یابی این داده‌ها مورد بحث قرار می‌گیرند.
ششمین بخش کتاب برخی از مهم‌ترین ابزارهای تحلیل داده‌ها در رسانه‌های اجتماعی بیان شده‌اند. برخی از این ابزارها عبارت‌اند از: COSMOS 2.0، Social Lab (که به آن فیسبوک دارای منبع باز می‌گویند)، R، Netlytic، NodeXL، Communalytic. همچنین در این بخش آموزش مقدماتی استفاده از زبان برنامه‌نویسی پایتون برای تحلیل API یوتیوب و نیز تحلیل مضمون زمانی محاسباتی و تحلیل احساسی[۱۳] مطرح می‌شوند.
دو بخش پایانی کتاب انواع مختلف رسانه‌های اجتماعی و مسائل اخلاقی تحلیل داده‌های رسانه‌های اجتماعی را شرح می‌دهند. بخش هفتم پلتفرم‌های مختلف رسانه‌های اجتماعی از جمله توییتر، ردیت، وی‌چت، وایبو، یوتیوب و تیک‌تاک مطرح می‌شوند. بخش آخر کتاب ابتدا وجود نابرابری‌ها در استفاده از رسانه‌های اجتماعی و در فصل بعد امنیت داده‌های افراد در پیمایش‌ها بیان می‌شوند. فصل سوم مسائل اخلاقی استفاده از داده‌های افراد و در نهایت حریم خصوصی، رضایت و محرمانگی کاربران مورد بحث واقع می‌شوند.
اهمیت این کتاب در این است که نه تنها طیف گسترده‌ای از روش‌ها و ابزارهای گردآوری و تحلیل داده‌های حاصل از رسانه‌های اجتماعی را مطرح می‌کند بلکه در مورد پژوهش در هر یک از رسانه‌های اجتماعی مانند توییتر، ردیت، اینستاگرام و غیره به صورت اختصاصی اطلاعاتی را ارائه می‌دهد.
جمع‌بندی
روانشناسی فضای مجازی یک موضوع پژوهشی به‌روزی است که به صورت بسیار فزاینده‌ای گسترده می‌شود و این گسترش عجیب نیست چرا که هر چه بیشتر می‌گذرد فعالیت‌های زندگی روزمرۀ ما بیشتر و بیشتر با محیط‌های آنلاین مأنوس و آمیخته شده است و ما تحت تأثیر آنها قرار می‌گیریم. پژوهش در زمینۀ این فعالیت‌ها نیازمند آشنایی با انواع روش‌های ممکن پژوهشی در آن است. برخی از روش‌هایی که در فضای غیرمجازی به منظور پژوهش در مورد رفتار و فرایندهای روانی انسان‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند قابلیت استفاده در فهم فضای آنلاین را ندارند. در نتیجه لازم است با انواع روش‌های بسط‌یافته به فضای آنلاین و چه روش‌های مختص مطالعه این فضا آشنا شویم تا بتوانیم پژوهش‌های دقیقی طراحی کنیم. به علاوه برخی از مسائل مانند جمع‌آوری داده، اخلاق، حریم خصوصی شرکت‌کنندگان در مطالعات و ابزارهای جمع‌آوری داده در فضای دیجیتال به صورت ویژه نیازمند بررسی هستند.
در مجموع اهمیت این کتاب در این است که نه تنها طیف گسترده‌ای از روش‌ها و ابزارهای گردآوری و تحلیل داده‌های حاصل از رسانه‌های اجتماعی را مطرح می‌کند بلکه در مورد پژوهش در هر یک از رسانه‌های اجتماعی مانند توییتر، ردیت، اینستاگرام و غیره به صورت اختصاصی اطلاعاتی را ارائه می‌دهد. در نتیجه به دانشجویان و پژوهشگران رشته روانشناسی و سایر رشته‌های مرتبط به ویژه در مقاطع تحصیلات تکمیلی کمک می‌کند تا در طراحی پژوهش‌های خود مناسب‌ترین روش و طراحی را اتخاذ کنند.
اطلاعات شناسنامه‌ای کتاب
عنوان کتاب: The SAGE Handbook of Social Media Research Methods
ویراستاران: Anabel Quan-Haase, Luke Sloan
نشر: SAGE Publications
تاریخ نشر: 2022
زبان: انگلیسی
تعداد صفحات: 768
