با توجه به اینکه پزشک به عنوان تصمیم‌گیرنده اصلی است، تصمیمات درمان عمدتا به انگیزه‌های پزشک بستگی دارد. بسیاری از مطالعات شواهدی را ارائه می‌دهند که تصمیمات پزشکی درمانی نه تنها از اهداف پزشکی بلکه توسط انگیزه‌های مالی ارائه‌دهندگان نیز هدایت می‌شود.[۱] این موارد منجر به بروز پیامدهای نامناسب نظیر افزایش پرداخت‌های غیررسمی در بازار سلامت می‌شود.
یکی از پیامدهای عدم تقارن اطلاعات در بازار سلامت، ایجاد رقابت ناقص در زمینه انتخاب پزشک توسط بیماران است. زیرا در این شرایط پزشکان به دلیل تفاوت در موقعیت، کیفیت و تخصص جانشین کامل یکدیگر نبوده و به دلیل اینکه کسب اطلاعات در مورد پزشک و تغییر پزشک مستلزم صرف هزینه و زمان است، بیماران ممکن است مجبور به پرداخت مبالغ اضافی (پرداخت‌های غیررسمی) برای ماندن با همان پزشک قبلی خود باشند.
مقایسه پزشکان هزینه‌های قابل توجهی در بردارد. از یک طرف، بیمار نیاز به پیدا کردن یک پزشک جدید، سفر به آنجا و ایجاد اعتماد دارد، از سوی دیگر، پزشک باید سابقه پزشکی و ترجیحات بیمار را یاد بگیرد. با توجه به این هزینه‌های جستجو و تعویض، بسیاری از بیماران ترجیح می‌دهند که با همان پزشک بمانند به جای اینکه یک پزشک جدید را ملاقات کنند که او را نمی‌شناسند.[۲]
در مطالعات انجام گرفته، بخشی از این پرداخت‌ها ناشی از تفاوت سطح اطلاعات بین ارائه‌دهنده و بیمار از دیگر دلایل میباشد. سایت‌های اطلاعاتی و شبکه‌های اجتماعی باعث توسعه اطلاعات و آگاهی بیماران شده و پزشکی از راه دور دسترسی بیماران مناطق مختلف به پزشکان با تخصص‌ها و ویژگی‌های متنوع را زیاد کرده است.
یکی از دلایل عدم تمایل پزشکان به دریافت پرداخت‌های غیررسمی شهرت پزشکان میباشد. از آنجا که فناوری ارتباطات و اطلاعات، دسترسی بیماران به اطلاعات را آسان نموده و بیماران در گروه‌های اینترنتی مختلف با سایر بیماران مشابه خود در ارتباط هستند، شهرت پزشکان تا حد زیادی می‌تواند تحت تأثیر مطالب ارائه شده توسط بیماران آنان قرار گیرد. بنابراین این امر ممکن است پزشکان را ملزم به ارائه خدمات با کیفیت و بدون دریافت مبالغ اضافی کند.
از آنجا که کیفیت خدمات سلامت قابل مشاهده نیست و نمی‌توان پرداخت را بر مبنای کیفیت انجام داد. استفاده‌کنندگان از خدمات سلامت، کیفیت را با ارزش پولی و قیمت خدمات معادل فرض میکنند، به همین دلیل بسیاری از بیماران به بخش خصوصی مراجعه میکنند یا اینکه به ارائه‌دهندگان خدمت در بخش دولتی پرداخت‌های غیر رسمی انجام می‌دهند. گروهی از بیماران به دلیل ترس از عدم دریافت خدمات مناسب یا دریافت خدمات بی‌کیفیت این پرداخت‌ها را انجام می‌دهند. در یک مطالعه 42 درصد بیماران گفته‌اند که پرداخت‌ها را به دلیل ترس از دریافت خدمات بی‌کیفیت یا زیر استاندارد انجام داده‌اند.[۳]
بنابراین یکی از دلایل بیماران برای پرداخت‌های غیر رسمی، دسترسی به خدمات بهتر و صرفه‌جویی در زمان است. بسیاری از بیماران برای دریافت خدمات فوری و عدم انتظار طولانی مدت یا خروج از فهرست انتظار، به ویژه فهرست انتظار جراحی، پرداخت‌های غیر رسمی انجام می‌دهند. مطالعه‌ای که در سه کشور حوزه بالتیک (لتونی، لیتوانی و استونی) انجام شد، نشان داد که بیش از نیمی از پاسخ دهندگان حاضرند به شرط خارج شدن از لیست انتظار و درمان فوری مبالغی را به بیمارستان پرداخت نمایند. فناوری‌های حوزه سلامت با تجهیز ربات‌ها و طراحی الگوریتم‌های هوش مصنوعی توانسته تا حد زیادی در زمان و هزینه صرفه‌جویی نماید. جراحی‌های مختلف توسط ربات‌ها انجام شده و چاپگر سه بعدی توانسته با سرعت و کیفیت بالا اعضای بدن را تولید نموده و در نتیجه صف انتظار برای بسیاری از جراحی‌ها کوتاه‌تر شده است.
محدودیت‌های سازمانی مانند فشار زمان و تعداد زیاد بیماران نیز بر انگیزه مالی پزشکان تأثیرگذار است. فناوری تا حد زیادی در زمینه‌ی صرفه‌جویی در زمان و هزینه کارآمد بوده و از آنجا که دسترسی به پزشک در همه‌ی نقاط کشور و حتی در نقاط برون‌مرزی برای افراد فراهم شده است. محدودیت‌های سازمانی نظیر فشار زمان و تعداد زیاد بیماران می‌تواند کاهش یابد. پرونده الکترونیک سلامت نیز به پزشکان توانایی دستیابی به سوابق بیمار با صرف هزینه و زمان کمتر را می‌دهد. همه این موارد می‌تواند منجر به کاهش پیامدهای منفی ناشی از رفتار اقتصادی و انگیزه‌های مالی پزشکان در بازار شود.
در عین حال، ارتباطات الکترونیکی کار بیشتری را برای پزشکان ایجاد میکند، که اغلب برای آن‌ها بازپرداخت نشده است. در نظر نگرفتن سیستم مناسب پرداخت در این زمینه، مانع از رواج یافتن آن در حوزه سلامت می‌شود. یکی از مزایای فناوری در حوزه مالی سلامت، امکان نظارت و مستندسازی پرداخت‌های انجام شده به پزشکان و کاهش پرداخت‌های غیررسمی است.
نتایج تحقیقات مختلف نشان داده‌است، افرادی که در پایتخت زندگی می‌کردند در مقایسه با سایر نقاط کشور، تمایل کمتری به پرداخت غیر رسمی داشتند، چرا که از خدمات با کیفیت و در دسترس برخوردار بودند.[۴] افراد روستایی نسبت به افراد ساکن شهرها به دلیل آگاهی ناکافی، نداشتن ارتباط با پزشکان، آشنانبودن با حقوق شهروندی و همچنین برای دریافت خدمات سریع‌تر به دلیل نداشتن محل اسکان در شهرها، تمایل بیشتری به پرداخت غیر رسمی داشته‌اند. پزشکی از راه دور می‌تواند امکان دسترسی بیماران از مناطق مختلف جغرافیایی به پزشکان با تخصص و با کیفیت را فراهم نماید و علاوه بر کاهش هزینه و زمان صرف شده برای درمان، پرداخت‌های غیررسمی را نیز کاهش دهد.
علاوه براین، به نظر می‌رسد گسترش استفاده از فناوری‌های دیجیتال در حوزه سلامت می‌تواند از طریق افزایش نظارت و تدوین استانداردهای مناسب در زمینه‌ی ارائه خدمات سلامت به کاهش پیامدهای منفی کمک نماید.[۵]
منابع
- Baji P, Pavlova M, Gulácsi L, Farkas M, Groot W. The link between past informal payments and willingness of the Hungarian population to pay formal fees for health care services: results from a contingent valuation study. Eur J Health Econ 2014; 15(8): 853-867.
- Cockcroft, Anne et al. 2008. An Inter-country Comparison of Unofficial Payments: Results of a Health Sector Social Audit in the Baltic States. BMC Health Services Research. Vol. 8. No. 15.
- Dranove, D., and W.D. White (1987), Agency and the organization of health care delivery, Inquiry 24:405-415.
- Frank, Richard G. and Judith Lave, 1984, the effect of benefit design on the length of stay of Medicaid psychiatric patients, unpublished manuscript (University of Pittsburgh, PA).
- Newhouse, Joseph P., 1970, Towards a theory of non-profit institutions:An ea>nomic model or a hospital, American Economic Review 60, March, 64-74.
- Pauly, Mark and Michael Redisch, 1973, The not-for-profit hospital as a physician’s cooperative, American Economic Review 63, March, 87-99.
