حدود دو ماه بعد از اقدام هفته‌نامه فکاهی فرانسوی شارلی ابدو[۱] در توهین به رسول اعظم (ص)، بار دیگر اهانت به مقدسات اسلامی و مسلمانان در این کشور موجی از اعتراضات و واکنش‌ها در میان مسلمان را به دنبال داشته است. این اعتراضات و واکنش‌ها به ویژه بعد از اظهارات رییس جمهور فرانسه در مراسم یادبود معلمی که بنا بر ادعا پس از نمایش کاریکاتورهای توهین‌آمیز شارلی ابدو از پیامبر اسلام در کلاس درس خود به قتل رسیده بود، مبنی بر این که کشورش کاریکاتورهای توهین‌آمیز به حضرت محمد (ص) و اسلام را محدود نخواهد کرد و اقدام دولت این کشور در تعطیلی موقت بیش از 50 مسجد و مرکز اسلامی به راه افتاد.
اهانت اخیر به پیامبر اسلام در ادامه اهانت‌های شهروندان کشورهای غربی به مقدسات اسلامی طی سال‌های اخیر صورت گرفته است. مثلاً، در سال 2005 نیز نشریه دانمارکی یولاندز پوستن[۲] اقدام به انتشار کاریکاتورهای توهین‌آمیز نسبت به پیامبر اکرم (ص) کرده بود. این اقدام نیز موجی از اعتراضات و واکنش‌ها در میان مسلمانان را ایجاد کرده بود. برای نمونه، مجید مجیدی، کارگردان شهیر ایرانی، از شرکت در جشنواره فیلم دانمارک انصراف داد. این در حالی بود که جشنواره مذکور در نظر داشت که در همان سال برای مجیدی مراسم بزرگداشتی برگزار کند (تارنمای شبکه تلویزیونی آی‌فیلم، 1397). فراتر از این، مجیدی تصمیم گرفت نسبت به ساخت فیلمی بر اساس زندگی رسول الله (ص) اقدام کند.
این تصمیم مجیدی به ساخت فیلم «محمد رسول الله، پیغمبر خدا» منتهی شد. لازم به ذکر است، این فیلم که داستان زندگی کودکی رسول اکرم (ص) را روایت می‌کند، یک قسمت از سه‌گانه سینمایی است که قرار بوده است ضمن تولید مستقل از یکدیگر، به مقاطع مختلف زندگی حضرت محمد (ص) بپردازند. فیلم مذکور نمونه‌ای از تلاش‌هایی است که برای به تصویر کشیدن واقعیت در خصوص پیامبر اکرم (ص) با تاکید بر مهربانی ایشان انجام شده است. اهمیت این مسئله در این است که پیش از این، فیلم رسالت که به کارگردانی مصطفی عقاد ساخته شده، با تمرکز بر رویدادهایی نظیر جنگ‌های بدر و احد و فتح مکه، تصویری همراه با جنگ و نسبتاً خشن از پیام اعظم (ص) و گسترش اسلام ارائه کرده بود.
فیلم «محمد رسول الله، پیغمبر خدا»، که به منظور جذب مخاطبان بین‌المللی در ساخت آن از عوامل خارجی و شناخته شده در سطح سینمای روز جهان استفاده شد، پرهزینه‌ترین و بزرگترین پروژه فیلمسازی تاریخ سینمای ایران محسوب می‌شود. مجموع هزینه‌های صرف شده برای ساخت این فیلم حدود 62 میلیارد تومان عنوان شده است (خبرگزاری مهر، 1394). البته، بخش قابل ملاحظه‌ای از هزینه ساخت فیلم صرف ساخت شهرک سینمایی 220 هکتاری آن شده است که قرار است تحت عنوان شهرک سینمایی نور (یا پیامبر اعظم (ص)) برای دیگر پروژه‌های سینمایی درباره تاریخ اسلام نیز مورد استفاده قرار گیرد. برای نمونه، بخش‌های از سریال در حال ساخت «سلمان فارسی» در شهرک سینمایی مذکور تصویربردای می‌گردد (خبرگزاری مهر، 1399). لازم به ذکر است، درآمد حاصل از فروش این فیلم هنوز نتوانسته است هزینه‌های ساخت آن را پوشش دهد (خبرگزاری بین‌المللی قرآن، 1398). به نظر می‌رسد، هزینه‌های ساخت بالا و عدم پوشش این هزینه‌ها از محل درآمدهای خود فیلم از مهم‌ترین عواملی بوده است که باعث شده به رغم گذشت بیش از پنج سال از انتشار قسمت اول این سه‌گانه، هنوز قسمت‌های بعدی آن ساخته نشود.
این در حالی است که امکان طراحی و اجرایی کردن راهکارهای متنوعی بر مبنای ظرفیت‌های فضای سایبر برای تامین بودجه اجرای پروژه‌های مرتبط با دفاع از مقدسات اسلامی، نظیر ساخت قسمت‌های دوم و سوم فیلم «محمد رسول الله» وجود دارد. راهکارهای مبتنی بر تامین بودجه جمعی[۳] بر بستر فضای سایبر نمونه‌ای از چنین راهکارهایی هستند. در جهان، استفاده از چنین راهکارهایی برای تامین بودجه فیلم‌های سینمایی مسبوق به سابقه است. برای نمونه، بن‌سازه‌های[۴] فعال در حوزه تامین بودجه جمعی، نظیر کیک‌استارتر[۵] و ایندی‌گوگو[۶]، بودجه فیلم‌های مختلف را تامین کرده‌اند. استفاده از راهکارهای مبتنی بر تامین بودجه جمعی سایبری در دیگر صنایع خلاق[۷]، نظیر سریال‌های تلویزیونی، بازی‌های ویدئویی، پویانمایی، صنایع دستی، هنرهای تجسمی و هنرهای نمایشی، نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
به این ترتیب، برای تامین بودجه لازم برای اجرای طیف متنوعی از پروژه‌های مرتبط با دفاع از مقدسات اسلامی می‌توان از تامین مالی جمعی سایبری استفاده کرد. افزون بر این، انعطاف‌پذیری راهکارهای مبتنی بر تامین بودجه جمعی سایبری این امکان را فراهم می‌کند که برای تامین منابع مالی مورد نیاز هر یک از زیرپروژه‌های یک پروژه کلان، ترکیبی از راهکارها مورد استفاده قرار گیرد. برای نمونه، این امکان وجود دارد که بودجه لازم برای ساخت و نگهداری شهرک سینمایی مورد نیاز برای ساخت فیلم‌های سینمایی در ژانر تاریخی، نظیر شهرک سینمایی نور، مستقل از بودجه لازم برای فیلم‌هایی که در آن شهرک ساخته خواهند شد، از طریق راهکارهای تامین بودجه جمعی فراهم شوند. در نمونه دیگر، این امکان وجود دارد که بودجه لازم برای ساخت موسیقی یک فیلم به طور مستقل از بودجه لازم برای بقیه مولفه‌های آن فیلم با استفاده از راهکارهای مبتنی بر تامین بودجه جمعی فراهم گردد. علاوه بر ظرفیت‌های عمومی چنین راهکارهایی، عقود اسلامی و به طور خاص عقود اسلامی غیرانتفاعی، یعنی قرض‌الحسنه و وقف، نیز ظرفیت‌های فراوانی برای بهره‌گیری از راهکارهای تامین بودجه جمعی برای دفاع از مقدسات اسلامی فراهم می‌کنند. برای مثال، این امکان وجود دارد که شهرک سینمایی مورد نیاز برای ساخت فیلم‌های مرتبط با دفاع از مقدسات اسلامی در قالب یک موقوفه ساخته شود و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
غالباً، بعد از مواردی از اهانت‌ها به مقدسات اسلامی که موج‌های گسترده‌ای از اعتراضات و واکنش‌ها در میان مسلمانان را ایجاد می‌کنند، شرایط مناسبی برای به راه انداختن پویش‌های تامین بودجه جمعی برای اجرای پروژه‌های مرتبط با دفاع از این مقدسات فراهم می‌شود. همان طور که اهانت نشریه یولاندز پوستن به پیامبر عظیم الشان اسلام (ص) انگیزه لازم برای ساخت فیلم محمد رسول الله (ص) را فراهم کرد، می‌توان با بهره‌گیری از موج اعتراضات و واکنش‌ها به اهانت‌های اخیر در فرانسه، حداقل بخشی از بودجه مورد نیاز برای ساخت قسمت‌های بعدی از سه‌گانه مذکور و اکران بین‌المللی آن را از طریق راهکارهای مبتنی بر تامین بودجه جمعی سایبری فراهم کرد. فراتر از این، در پرتو نگاه فرصت‌بین و فرصت‌ساز به تحولات اخیر، امکان تولید طیف متنوعی از محصولات صنایع خلاق با هدف دفاع از مقدسات اسلامی وجود دارد.

منابع

1. تارنمای شبکه تلویزیونی آی‌فیلم. (1397, آذر 4). آیا مجیدی سری بعدی فیلم «محمد رسول الله» را می‌سازد؟. بازیابی در آبان 11, 1399، از ifilm: https://fa.ifilmtv.com/News/Content/65337/
2. خبرگزاری بین‌المللی قرآن. (1398, تیر 11). تولید قسمت دوم «محمد رسول الله»/فروش یک میلیون دلاری فیلم مجیدی در عراق و ترکیه. بازیابی در آبان 11, 1399، از خبرگزاری بین‌المللی قرآن: https://iqna.ir/fa/news/3823843/%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%BE%DB%8C%D8%B4-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF-%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A
3. خبرگزاری مهر. (1399, مهر 12). تصویربرداری سریال «سلمان فارسی» در لوکیشن فیلم «محمد (ص)». بازیابی در آبان 11, 1399، از خبرگزاری مهر: mehrnews.com/xSQMy
4. گروه هنر خبرگزاری مهر. (1394, فروردین 1). فیلم «محمد رسول الله» از آغاز تا امروز/ چشم جهان به ایران است. بازیابی در آبان 11, 1399، از خبرگزاری مهر: mehrnews.com/xsqbn