فناوری اطلاعات و ارتباطات مهمترین و پردامنهترین بستر در جهان توسعهیافتۀ کنونی است. امروزه این ساحت چنان زندگی ما را از تمام جوانب در بر گرفته است که گویی اساساً در اتمسفری جدید تنفس میکنیم و مسائل انسانی (از مسائل اقتصادی، نظامی و امنیتی تا ارتباطی، علمی و پژوهشی) همه در این بستر ریشه دوانده و رشد میکنند. اکنون بهسختی میتوان زندگی پیش از فناوریها و نوآوریهای اطلاعاتی و ارتباطی را تصور کرد. در این بستر نوین، همهچیز سریعتر، دقیقتر، باکیفیتتر (و حتی آسیبزاتر) است؛ بهطوری که عقب ماندن یا درجا زدن در مسیر پیشرفتهای فناورانه و سایبری بهسختی قابل جبران است.
در چنین شرایطی، ضروری است که نقشهای بهروز در دست داشته باشیم و لحظهلحظه دستآوردها و مرزهای این عرصه را رصد کنیم و از آن مهمتر، چشماندازی درست از جایگاه خود در این مسیرِ پرشتاب داشته باشیم. مؤسسات و نهادهای مختلفی در سراسر دنیا به دلایل گوناگون دست به تهیۀ چنین نقشههایی میزنند و گزارشهایی کارشناسانه از وضعیت بسترهای اطلاعاتی و ارتباطی خود و دیگر کشورها تهیه میکنند. این پژوهشها شاخصهایی (مانند شاخص امنیت سایبری، شاخص دولت الکترونیک، شاخص اقتصاد دیجیتال و…) برای ارزیابیِ وضعیت فناوریهای سایبری تعریف میکنند سپس با جمعآوری دادههای میدانی بر طبق آن شاخصها، وضعیت هر کشور را سنجیده و فهرستی منتشر میکنند که رتبه و جایگاه کشورها را نشان میدهد.
پژوهشگاه فضای مجازی برای به دست دادن تصویری دقیق از «عیار سایبری ایران» طرحی تحقیقی با همین عنوان در چند مرحله تعریف کرده است. گزارش حاضر فازِ صفرِ طرح «عیار سایبری ایران» است. در این مرحله مطالعات و پژوهشهای صورتگرفته توسط نهادها و مؤسسات بینالمللی (همچون اتحادیۀ اروپا، سازمان ملل، اتحادیۀ بینالمللی مخابرات و…) را دیدهایم و شاخصهای تعریفشده در این مطالعات را ارزیابی کردهایم. (بخشهایی از این پژوهشها که مستقیماً دربارۀ وضعیت ایران بوده است نیز جداگانه در دفتر فیروزهای شمارۀ 3 منتشر شده است.) با مرور این تجاربِ پژوهشی و پیشینۀ این تحقیقات میتوانیم مسیر را برای گامهای بعدی این طرح آماده کنیم.
در مرحلۀ بعد (فاز اول)، شاخصهای لازم، ارگانها و نهادهای دخیل، و محورهای موردتوجه برای به دست آوردن وضعیت سایبری کشور را تعیین خواهیم کرد و شاخصی ملّی برای ارزیابی وضعیت فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در کشورمان تعریف میکنیم. در گام بعدی (فاز دوم) این طرح نیز به بررسی میدانی و جمعآوری داده از لایههای تعیینشده میپردازیم. در این مرحله دادهها بررسی و تحلیل میشود و وضعیت سایبری کشور گزارش داده میشود. همچنین این بررسی میدانی بازخوردی برای تأیید، بازتعریف یا اصلاح شاخصهای تعریفشده خواهد بود. نتیجۀ طرح «عیار سایبری ایران» به دست دادن شاخص ملّی سایبری خواهد بود که هر سال با بررسیهای میدانی بهروز میشود و بهعنوان یک شاخص مهم و ضروری ارائه خواهد شد.