دومین پیش‌نشست همایش بین‌المللی حقوق ملت و آزادی‌های مشروع در فضای مجازی با موضوع «حق بر حفظ استقلال و تمامیت ارضی و نظام حقوقی حاکم بر تضمین حاکمیت ملی در فضای مجازی» با حضورآقایان علی بهادری جهرمی، حامد نیکونهاد و محمد صادق امامیان برگزار شد. دکتر بهادری جهرمی با استناد به اصل ۴۴ قانون اساسی، استقلال و آزادی را مکمل یکدیگر دانست و بر ضرورت حکمرانی قانونمند در فضای مجازی تأکید کرد. دکتر نیکونهاد فضای مجازی را پدیده‌ای پیچیده و متحول توصیف کرد که نیازمند تنظیم‌گری هدفمند و مشارکت بخش خصوصی است. دکتر امامیان نیزبر دیپلماسی فعال و توانمندسازی زیرساخت‌های ملی برای حفظ حاکمیت سایبری تأکید داشت. هر سه سخنران بر اجتناب از ساده‌انگاری، تقویت گفتمان‌سازی و جلب اعتماد عمومی برای تبدیل فضای مجازی به فرصتی برای توسعه ملی اتفاق‌نظر داشتند.
علی بهادری جهرمی: استقلال و آزادی در خدمت اقتدار سایبری
دکتر بهادری جهرمی با استناد به اصل ۴۴ قانون اساسی، استقلال و آزادی را دو روی یک سکه دانست و تأکید کرد نمی‌توان آزادی فردی را بدون استقلال جمعی یا بالعکس تضمین کرد. او فضای مجازی را بستری حیاتی مانند قلمروهای خاکی، آبی و هوایی خواند که حاکمیت باید اقتدار قانونی، قضایی، اجرایی، نظامی، فرهنگی و رسانه‌ای خود را در آن اعمال کند تا از حقوق مردم صیانت شود. وی با استناد به سخنان رهبر انقلاب در سال ۱۳۹۲، تقویت اقتدار در این حوزه را برای حفظ استقلال ملی حیاتی دانست و با نقل‌قول از دیدار ایشان با هیئت دولت چهاردهم، فضای مجازی را واقعیتی عینی در زندگی مردم توصیف کرد که بدون حکمرانی قانونمند به تهدید تبدیل می‌شود. او به نمونه‌هایی از کشورهای دیگر اشاره کرد که با قانون‌گذاری، سکوهایی مانند تلگرام را به دلیل نقض حاکمیت محدود کرده‌اند و خواستار تدوین قوانین مشابه در ایران برای مدیریت این فضا و صیانت از تمامیت ارضی سایبری شد. بهادری جهرمی نبود هماهنگی در حاکمیت را مانعی کلیدی برای حکمرانی سایبری دانست و موفقیت توسعه شبکه ملی اطلاعات در سال ۱۳۸۳ را نتیجه حمایت همه‌جانبه دولت و ناکامی‌های سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ را ناشی از فقدان این حمایت خواند. او بر ضرورت یک‌صدایی در حاکمیت و پرهیز از دوگانه‌سازی بین آزادی و اقتدار تأکید کرد و با مرور بیانات رهبر انقلاب از سال ۱۳۷۰ تا ۱۴۰۰، که مدیریت فضای مجازی را مسئله‌ای کوتاه‌مدت و میان‌مدت خوانده‌اند، از نخبگان خواست با گفتمان‌سازی و جلب مشارکت عمومی، اقتدار ملی را در این حوزه تقویت کنند و از تصمیم‌گیری‌های شتاب‌زده مانند فیلترینگ غیرموثر پرهیز شود. او هشدار داد که بی‌توجهی به این حوزه می‌تواند به عقب‌ماندگی اقتصادی و اجتماعی منجر شود.
حامد نیکونهاد: تنظیم‌گری هدفمند برای توسعه سایبری
دکتر نیکونهاد فضای مجازی را پدیده‌ای نو، متحول‌شونده و تسخیرکننده توصیف کرد که ذهن‌ها را درگیر و مواجهه با آن را منفعل می‌کند. او با استناد به اصل سوم قانون اساسی، وظیفه حاکمیت را ایجاد بستری برای انتخاب‌گری آزادانه و آگاهانه شهروندان دانست و گفت که تنظیم‌گری به معنای محدودیت نیست، بلکه زمینه‌ساز توسعه متوازن است. وی شناخت دقیق این فضا را پیش‌نیاز حفظ استقلال و تمامیت ارضی در فضای سایبری دانست و از نبود هماهنگی در کریدورهای تصمیم‌گیری به‌عنوان مانعی بزرگ انتقاد کرد. او تصمیم‌گیری‌های شتاب‌زده، مانند فیلترینگ‌های غیرموثر، را عامل ناکامی خواند و تأکید کرد که یک‌صدایی در حاکمیت، از نخبگان تا عموم مردم، برای حفظ اقتدار ملی ضروری است. نیکونهاد بر اهمیت مشارکت بخش خصوصی و کسب‌وکارهای دانش‌بنیان تأکید کرد و موفقیت سکوهای داخلی مانند اسنپ و آپارات را فرصتی برای توسعه و دور زدن تحریم‌ها دانست. او خواستار حمایت از این پلتفرم‌ها و تنظیم‌گری هدفمند با جلب اعتماد عمومی شد تا استقلال ملی حفظ شود. نیکونهاد فضای مجازی را بستری برای جنگ تمدنی خواند و هشدار داد که رهاسازی این فضا به معنای واگذاری مدیریت به دیگران و نقض استقلال و آزادی ملی است. او بر ضرورت بصیرت‌افزایی عمومی و استفاده از فضای مجازی برای گفتمان‌سازی تأکید کرد تا حقوق ملت در این فضا تضمین شود.
محمد صادق امامیان: دیپلماسی و زیرساخت برای حفظ حاکمیت سایبری
دکتر امامیان با تمرکز بر ابعاد بین‌المللی، کنوانسیون جرایم سایبری را به‌عنوان اولین سند الزام‌آور در این حوزه معرفی کرد و گفت که ایران با همکاری کشورهای هم‌فکر توانسته اصل حاکمیت ملی را در اسناد بین‌المللی بگنجاند، که این مهم گامی برای به رسمیت شناختن برابری حاکمیت‌ها در فضای سایبری است. او الزامات حکمرانی سایبری را در چهار محور خلاصه کرد: توانمندسازی زیرساخت‌های ملی مانند شبکه ملی اطلاعات، دیپلماسی فعال در کنوانسیون‌های بین‌المللی، قانون‌گذاری داخلی و گفتمان‌سازی ملی. امامیان تأکید کرد که بدون سکوهای ملی و فرامرزی تحت کنترل، اعمال حاکمیت ممکن نیست. او با اشاره به سلطه آمریکا در فضای سایبری، هشدار داد که این کشور با ابزارهای مختلف مانع اعمال حاکمیت دیگر کشورها می‌شود و به تلاش‌های آمریکا برای قانون‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی پس از پیشتازی چین اشاره کرد. وی خواستار رویکردی تهاجمی و فرصت‌ساز در دیپلماسی سایبری شد تا ایران از حقوق ملی خود در برابر سلطه سایبری دفاع کند. امامیان بر ضرورت گفتمان‌سازی برای مطالبه‌گری ملی تأکید کرد و گفت: فضای مجازی باید به بستری برای حفاظت از آزادی‌های مشروع تبدیل شود. او فقدان اقتدار در این فضا را به معنای مدیریت آن توسط دیگران دانست که نقض استقلال و آزادی فردی را در پی دارد و خواستار تنظیم‌گری مسئولانه و شفاف برای جلب اعتماد عمومی شد.
در نهایت، هر سه سخنران توافق داشتند که برای تبدیل فضای مجازی به فرصتی در جهت توسعه ملی، باید از ساده‌انگاری پرهیز کرد، گفتمان‌سازی را تقویت نمود و اعتماد عمومی را جلب کرد؛ همچنین تأکید کردند که تنظیم‌گری قانونمند، کلید صیانت از حقوق مردم و حفظ استقلال در این فضاست.
