دولت الکترونیک؛ نظم‌بخشی به جامعه با فناوری
آقای سیدمجید رضویان در ابتدای سخنان خود به نقش دولت به‌عنوان نهادی برای ایجاد نظم و رفع اختلافات اشاره کرد. وی توضیح داد که وقتی جمعیت و فعالیت‌های مردم زیاد می‌شود، برای جلوگیری از چندگانگی و هرج‌ومرج، نهادی به نام «دولت» شکل می‌گیرد تا امور را سامان دهد، اختلاف‌ها را رفع کند و مسیر دستیابی مردم به نیازهایشان را مشخص و شفاف سازد. دولت وظیفه دارد با برنامه‌ریزی و هماهنگی، کارها را یکپارچه کند تا مردم بدانند برای هر نیاز یا مسئله‌ای چه باید بکنند. بخش‌هایی مانند دفاع، حاکمیت و ارزش‌های اجتماعی هم وجود دارد که در حیطه تخصص او نیست، اما در مجموع، دولت نقش نظم‌دهنده و هدایت‌گر را دارد.
رضویان ادامه داد که «دولت الکترونیک» در واقع همان دولت است که از ابزارها و زیرساخت‌های الکترونیکی بهره می‌گیرد؛ از نرم‌افزارها و سیستم‌های کامپیوتری گرفته تا شبکه‌ها، پلتفرم‌ها، هوش مصنوعی و ارتباطات اینترنتی. هدف از این فرایند، تسهیل و شفاف‌سازی خدمات دولتی برای مردم است تا دولت بتواند با دقت و سرعت بیشتر کار کند. با افزایش حجم اطلاعات، ضرورت استفاده از ابزارهای مدیریتی پیش می‌آید؛ همان‌طور که با افزایش زباله، حمل‌ونقل یا آب، ابزارهایی برای مدیریت آن‌ها ایجاد می‌شود. در جهان امروز، حجم داده‌ها چنان زیاد است که بدون ابزارهای هوشمند، امکان کنترل و تحلیل آن وجود ندارد.
این داده‌ها شامل مواردی مانند تراکنش‌های بانکی، مصوبه‌های دولتی، ترددها و حتی واکنش‌های مردم در شبکه‌های اجتماعی است. دولت برای درک این اطلاعات و استفاده از آن‌ها در جهت خدمت‌رسانی به مردم، به سامانه‌هایی نیاز دارد که بتوانند داده‌ها را جمع‌آوری، پایش و تحلیل کنند. هدف نهایی از این فرایند نیز چیزی جز رفع نیاز مردم نیست. رضویان تأکید کرد که این رویکرد می‌تواند به طور کلی ساختار خدمت‌رسانی را دگرگون کند و شفافیت را به عنوان یکی از اصول اساسی دولت الکترونیک برجسته سازد.
فناوری و اصلاح فرایندها
در ادامه سید مجید رضویان به بررسی مقاومت در برابر تغییرات فناورانه پرداخت و توضیح داد که افرادی که مانع پیشرفت دولت الکترونیک می‌شوند، چه در میان مردم و چه مسئولان، معمولاً از منافع شخصی خود دفاع می‌کنند.
او برای توضیح، مثالی از دهه ۶۰ را مطرح کرد: در آن زمان شغلی به نام «نفت‌فروشی» وجود داشت و افرادی با گاری در کوچه‌ها نفت می‌فروختند. با راه‌اندازی لوله‌کشی گاز، اگر شبکه‌های اجتماعی آن زمان وجود داشت، احتمالاً همین نفت‌فروشان کمپین‌هایی علیه گازرسانی راه می‌انداختند و دولت را به خیانت متهم می‌کردند. رضویان افزود: مشابه این وضعیت در گذشته هنگام ساخت سدها و محدود شدن چاه‌ها رخ داد؛ مردم و مقنی‌ها گمان می‌کردند دولت قصد قطع دسترسی آن‌ها به آب را دارد، در حالی که هدف تمرکز منابع و افزایش بهره‌وری بود.
وی توضیح داد: این تمرکز منابع، همانند سدها، قدرت و ظرفیت تولید را افزایش می‌دهد؛ چاه‌های کوچک قادر به تولید برق نبودند، اما سدها علاوه بر تأمین آب، برق نیز فراهم کردند. با این حال، کسانی که از وضعیت قدیم سود می‌بردند مثل واردکنندگان حلقه‌های بتنی چاه یا تولیدکنندگان ابزار سنتی مقنی‌ها—طبیعی بود که مخالفت کنند. رضویان تأکید کرد که مقاومت آن‌ها نه ناشی از دغدغه کارشناسی، بلکه از ترس از از دست رفتن منافع بود.
او افزود که این روند در دنیای امروز نیز تکرار می‌شود؛ وقتی دولت اطلاعات را جمع‌آوری و متمرکز می‌کند، برخی افراد مقاومت می‌کنند چون منافعشان تهدید می‌شود. با این حال، اگر داده‌ها به‌درستی تجمیع شوند، می‌توان از آن‌ها هم برای شفافیت و هم برای توسعه فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی و تحلیل داده‌های کلان بهره برد. رضویان تأکید کرد که این تمرکز اطلاعات توان تصمیم‌گیری دولت را افزایش می‌دهد و مسیر خدمت‌رسانی به مردم را آسان‌تر می‌سازد.
وقتی دولت اطلاعات را جمع‌آوری و متمرکز می‌کند، برخی افراد مقاومت می‌کنند چون منافعشان تهدید می‌شود. با این حال، اگر داده‌ها به‌درستی تجمیع شوند، می‌توان از آن‌ها هم برای شفافیت و هم برای توسعه فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی و تحلیل داده‌های کلان بهره برد.
وی نمونه‌ای عملی از این تحول ارائه کرد: حذف قبض‌های کاغذی آب، برق و گاز. پیش‌تر مردم مجبور بودند قبض‌ها را در زونکن نگه دارند، اما امروز پرداخت‌ها به‌صورت اینترنتی انجام می‌شود و نه صفی وجود دارد و نه اتلاف کاغذ. جالب آنکه هزینه چاپ این قبض‌ها معادل هزینه برگزاری دو انتخابات در کشور بوده است. رضویان افزود: حذف آن‌ها صرفه‌جویی کلان اقتصادی و حفظ محیط‌زیست به همراه داشته است، اما کسانی که از خرید و چاپ آن کاغذها سود می‌بردند، از این تحول ناراضی بودند. او تأکید کرد که در برابر پیشرفت، مقاومت دائمی ممکن نیست؛ نهایتاً می‌توان روند را به تأخیر انداخت یا کند کرد، اما توقف دائمی حاصل نمی‌شود.
رضویان خاطرنشان کرد: در هر تغییر فناورانه یا ساختاری، افرادی وجود دارند که از وضع موجود سود می‌برند و با لابی‌گری، نفوذ در بدنه کارشناسی و ایجاد شبهات امنیتی یا فنی، مانع پیشرفت می‌شوند. با این حال، نگاه به فناوری باید مثبت باشد و هدف اصلاح و تکمیل فرایندها باشد، نه توقف آن‌ها. او تأکید کرد که اغلب مقاومت‌ها ریشه در منافع شخصی دارند و نباید اجازه داد این موانع مسیر تحول و توسعه را متوقف کنند.
مدیران جوان و مطالبه عمومی؛ کلید موفقیت در دیجیتالی‌سازی خدمات
سید مجید رضویان در بخش دیگری از سخنان خود، با تأکید بر قابلیت خودکار و الکترونیکی کردن تمامی فرایندها اظهار داشت: به نظر من هیچ فرآیندی نیست که نتوان آن را خودکار و الکترونیکی کرد؛ تنها شرط لازم، اراده و تحلیل دقیق پشت آن است. وی افزود که بخش عمده مجوزها و فرآیندهای اداری صرفاً شامل چند استعلام، پرداخت وجه و ثبت اطلاعات است و نمونه‌ای از این موضوع را صدور مدارک تحصیلی به‌صورت کاملاً الکترونیکی توسط وزارت علوم ذکر کرد، در حالی که پیش‌تر این کار مستلزم مراجعه حضوری و صرف وقت زیادی بود. رضویان این اقدام را نشانه‌ای از امکان اجرای الکترونیکی‌سازی دانست.
با این حال، او همت و انگیزه مجریان را مسئله اصلی عنوان کرد و توضیح داد: گاهی فرایندها تحلیل و برای اجرا به شرکت‌های نرم‌افزاری واگذار می‌شود، اما در همین مرحله رانت و فساد مانع اجرای صحیح کار می‌شود. رضویان همچنین به اینرسی ذهنی انسان‌ها اشاره کرد و گفت: تمایل داریم در وضعیت آشنا باقی بمانیم و مدیران مسن‌تر معمولاً از تغییر گریزانند، زیرا دیجیتالی‌سازی برایشان دردسر ایجاد می‌کند و نیاز به آموزش نیروهای جدید یا تعدیل نیروهای قدیمی دارد. در چنین شرایطی، احساس ارزشمندی کار و مطالبه عمومی نقش تعیین‌کننده پیدا می‌کند. او توضیح داد: مدیران جوان و باانگیزه یا فشار اجتماعی از سوی مردم می‌توانند احتمال اجرای پروژه‌های الکترونیکی را افزایش دهند.
به نظر من هیچ فرآیندی نیست که نتوان آن را خودکار و الکترونیکی کرد؛ تنها شرط لازم، اراده و تحلیل دقیق پشت آن است.
وی افزود: افکار عمومی می‌تواند برای مدیران هزینه یا انگیزه ایجاد کند. به گفته رضویان، امروزه اگر سامانه‌هایی مانند اسنپ یا فیلیمو از دسترس خارج شوند، واکنش عمومی فوری است؛ در حالی که ۲۰ سال پیش چنین حساسیتی وجود نداشت. علت این است که مردم زندگی روزمره خود را با فناوری گره زده‌اند و مطالبه اجتماعی باعث می‌شود مدیران احساس کنند حذف خدمات دیجیتال هزینه اجتماعی برایشان دارد. وی این هزینه را با «هزینه ورزش برای قلب» مقایسه کرد: شاید سخت باشد، اما جلوی سکته را می‌گیرد
رضویان راهکار اصلی را ترکیبی از جوان‌سازی مدیران و افزایش مطالبه عمومی دانست و توضیح داد: مدیران جوان‌تر که با فناوری آشنا هستند، جسورتر و آگاه‌ترند و حتی اگر به دنبال منافع شخصی باشند، وقتی ببینند دیجیتالی‌سازی موجب محبوبیت اجتماعی و اعتبار مدیریتی می‌شود، آن را پیگیری خواهند کرد. به گفته او، وجهه اجتماعی و بازخورد مثبت مردم انگیزه‌ای قوی‌تر از منافع کوتاه‌مدت است و مدیران را برای راه‌اندازی سامانه‌های نوین و شفاف پیش‌قدم می‌کند.
رضویان در پایان این بخش، با تشریح جزئیات چالش‌ها، نشان داد که چگونه می‌توان بر موانع اجرایی و ذهنی غلبه کرد و مسیر الکترونیکی‌سازی و شفافیت خدمات را پیش برد..
راهکارها؛ از بخشنامه تا حمایت هوشمندانه
سید مجید رضویان با تأکید بر ضرورت تسریع در تحقق دولت الکترونیک اظهار داشت: دولت می‌تواند و باید با استفاده از بخشنامه‌ها و قوانین الزام‌آور، دستگاه‌های اجرایی را به سمت هوشمندسازی و الکترونیکی‌سازی سوق دهد. به گفته او، در صورت وجود اراده و اصرار حکومتی، شرکت‌ها و نهادهای مرتبط ناگزیر به اجرای این سیاست‌ها خواهند بود.
او کمبود «همت» و «مدل اجرایی» را از چالش‌های اصلی تحقق دولت الکترونیک برشمرد و گفت: در حوزه ساخت پلتفرم‌های داخلی فرصت‌های بسیاری از دست رفت؛ پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و واتساپ بخش عظیمی از داده‌ها را به‌دلیل نبود ایده، همت یا زمان‌بندی مناسب در اختیار گرفتند. رضویان با اشاره به نمونه داخلی «روبیکا» خاطرنشان کرد که این پلتفرم نتوانست جایگزین مناسبی برای اینستاگرام شود و علت اصلی آن، ضعف در همت و مدل اجرایی بود.
وی در ادامه با تأکید بر ضرورت حمایت هوشمندانه دولت از شرکت‌های نوآور تصریح کرد: حمایت دولت باید «حمایتی» باشد نه «مداخله‌گرانه». او با اشاره به تجربه شرکت‌های خصوصی موفق مانند اسنپ گفت: راه‌اندازی سرویس‌های جدید نیازمند پشتوانه سرمایه و عبور از چالش‌های نهادی متعدد است و دولت باید نقش تسهیل‌گر داشته باشد نه مانع.
رضویان همچنین برخی پروژه‌های موفق دولتی را یادآور شد و از «شبکه شاپرک» و «سامانه‌های پرداخت» به‌عنوان نمونه‌های قابل‌تقدیر یاد کرد که عملکردی سریع، ایمن و قابل‌مقایسه در سطح بین‌المللی دارند. او افزود: وجود چنین شبکه‌های کارآمدی باعث شده مردم به این خدمات وابسته شوند و هرگونه حذف یا اختلال در آن‌ها واکنش عمومی گسترده‌ای به‌دنبال دارد.
به گفته وی، جریان انتقال پول و تراکنش‌ها در ایران با سرعت و گستردگی بالا به یک ضرورت روزمره تبدیل شده است و این وابستگی اجتماعی می‌تواند ابزاری برای مطالبه‌گری عمومی و وادار کردن مدیران به اقدام مؤثر باشد.
رضویان تأکید کرد: ترکیب سه عامل یعنی «بخشنامه‌های الزام‌آور از بالا»، «همت اجرایی و مدل‌سازی مناسب از درون»، و «حمایت هوشمندانه از شرکت‌های نوآور» می‌تواند خلأهای موجود در حوزه پلتفرم‌ها و داده‌های بومی را جبران کند. او همچنین نقش مطالبه عمومی و تجربه ملموس خدمات دیجیتال را در پیشبرد این مسیر مهم دانست و گفت: هرگاه مردم با خدمت دیجیتال گره بخورند، مقاومت مدیران در برابر تغییر کاهش می‌یابد.
وی با اشاره به تحول چشمگیر شبکه پرداخت کشور خاطرنشان کرد: در گذشته انتقال وجه ساعت‌ها زمان می‌برد، اما امروز همین عملیات در چند ثانیه انجام می‌شود. رضویان افزود: این تجربه موفق می‌تواند الگویی برای سایر بخش‌ها از جمله مجوزدهی، آموزش و بهداشت باشد و آن را ترکیبی جامع برای پیشرفت کشور توصیف کرد.
سلامت الکترونیک؛ گامی به سوی شفافیت و دقت
در ادامه نشست، سید مجید رضویان با اشاره به تحولات حوزه پزشکی، یکی از چالش‌های دیرینه نظام سلامت را مشکل نسخه‌خوانی و دستخط پزشکان دانست که در گذشته موجب اشتباهات دارویی و بروز خطرات جانی برای بیماران می‌شد. او اظهار داشت: با بهره‌گیری از نسخه‌های الکترونیکی و ابزارهای کمکی نظیر تمپلیت‌ها، فرمان صوتی و تبلت‌های لمسی، می‌توان این روند را اصلاح و تسهیل کرد. به گفته وی، در این شیوه پزشک تنها کافی است نوع بیماری برای مثال سرماخوردگی یا ناراحتی قلبی را انتخاب کند تا داروهای مرتبط به‌صورت خودکار پیشنهاد شوند؛ اقدامی که موجب افزایش سرعت و کاهش احتمال خطا در تجویز دارو خواهد شد.
رضویان تجمیع نسخه‌ها، سوابق بیماران، اطلاعات پزشکان و داروخانه‌ها در قالب یک شبکه جامع ملی را دارای مزایای گسترده دانست و تصریح کرد: در چنین سیستمی پزشک می‌تواند در هر نقطه از کشور به سوابق درمانی بیمار دسترسی داشته باشد، حساسیت‌های دارویی یا بیماری‌های پیشین او را بشناسد و تصمیم دقیق‌تری بگیرد. او افزود: تحلیل کلان داده‌های سلامت این امکان را فراهم می‌کند که از بروز بیماری‌ها پیشگیری شود و روند تغییرات وضعیت سلامت هر فرد به‌صورت نموداری قابل مشاهده باشد.
جریان انتقال پول و تراکنش‌ها در ایران با سرعت و گستردگی بالا به یک ضرورت روزمره تبدیل شده است و این وابستگی اجتماعی می‌تواند ابزاری برای مطالبه‌گری عمومی و وادار کردن مدیران به اقدام مؤثر باشد.
او یکی از دستاوردهای مهم ایجاد این شبکه را مقابله با رانت و تخلفات دارویی عنوان کرد و گفت: با تجمیع داده‌های تجویز در سطح ملی، ناظران می‌توانند موارد مصرف غیرعادی دارو در یک استان را شناسایی کنند و در صورت مشاهده الگوهای غیرطبیعی، احتمال بروز تخلف یا تبانی دارویی را بررسی نمایند. همچنین امکان ارزیابی کیفیت داروهای تولیدی کارخانه‌های مختلف فراهم می‌شود؛ به‌گونه‌ای که بتوان تشخیص داد کدام کارخانه دارویی اثر درمانی سریع‌تر و مؤثرتری دارد.
رضویان تأکید کرد که شکل‌گیری شبکه یکپارچه سلامت و نسخه‌نویسی هوشمند، علاوه بر افزایش دقت پزشکی، موجب ارتقای شفافیت و تحقق عدالت دارویی می‌شود و می‌تواند الگویی موفق از اجرای دولت الکترونیک در خدمت سلامت عمومی جامعه باشد.
او در پایان زمان‌بندی اجرای طرح‌های کلان مانند نسخه الکترونیک را نیازمند برنامه‌ریزی مرحله‌ای دانست و اظهار داشت: سیاست‌گذاران باید فازهای مختلف این پروژه‌ها را به‌گونه‌ای طراحی کنند که با تغییر دولت‌ها متوقف نشوند و تداوم اجرایی آن تضمین گردد.
نقش فرهنگ‌سازی و رسانه در تحول دیجیتال
سید مجید رضویان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نقش فرهنگ و رسانه در تقویت روند دولت الکترونیک و هوشمندسازی خدمات، بر ضرورت ایجاد مطالبه عمومی از طریق تولیدات فرهنگی تأکید کرد. او گفت: یکی از راه‌های مؤثر در این زمینه، معرفی فازهای طرح‌های ملی به مردم در قالب آثار هنری و رسانه‌ای است؛ به‌عنوان نمونه می‌توان سریال یا فیلمی تخیلی و آینده‌نگر درباره وضعیت پزشکی یا نظام اداری ایران در بیست سال آینده تولید کرد که در آن مراحل پیشرفت فناوری‌ها به‌صورت داستانی و جذاب به تصویر کشیده شود.
رضویان خاطرنشان کرد: چنین آثاری موجب می‌شوند مردم، به‌ویژه کودکان و نوجوانان، با مشاهده آینده مطلوب کشور، احساس تعلق و انگیزه مشارکت در مسیر توسعه پیدا کنند و خود را در نقش‌های سازنده‌ای همچون پزشک یا مهندس آینده تصور نمایند. وی افزود: به‌جای آنکه سینما الگوهای نادرست فرهنگی بسازد، باید با تقویت تخیل مثبت و نمایش چشم‌اندازهای علمی، زمینه‌ساز تولید دانش و فناوری در نسل‌های آینده شود.
او در ادامه تأکید کرد که این رویکرد فرهنگی و آینده‌نگر در حوزه سلامت نیز قابل‌اجراست. به گفته وی، اگر سیستم‌های الکترونیکی در مدارس راه‌اندازی شوند، می‌توان برای هر دانش‌آموز بر اساس وضعیت جسمی او، برنامه تغذیه‌ای دقیق و شخصی‌سازی‌شده طراحی کرد. رضویان توضیح داد: این برنامه می‌تواند از طریق تلفن همراه والدین یا بوفه مدرسه اجرا و پیگیری شود تا نیازهای تغذیه‌ای دانش‌آموز مانند میزان ویتامین یا آهن به‌صورت منظم کنترل گردد.
وی افزود: اجرای چنین سامانه‌هایی علاوه بر صرفه‌جویی اقتصادی، موجب ارتقای سلامت عمومی و بهبود نظام آموزشی و بهداشتی کشور خواهد شد. رضویان در جمع‌بندی این بخش تأکید کرد: هرگاه طرح‌های فناورانه با پیوست فرهنگی و هنری همراه شوند، آثار و دستاوردهای آن‌ها نه‌تنها در بخش فناوری، بلکه در حوزه اجتماعی نیز گسترده و ماندگار خواهد بود. او سخنان خود را با تأکید بر اهمیت نقش رسانه در ایجاد انگیزه عمومی و جهت‌دهی تخیل جامعه به پایان رساند.
امنیت اطلاعات؛ اعتماد عمومی و طبقه‌بندی داده‌ها
سید مجید رضویان به موضوع مهم امنیت در دولت الکترونیک پرداخت و آن را در دو بخش «امنیت نرم‌افزاری و شبکه‌ای» و «امنیت طبقه‌بندی اطلاعات» مورد بررسی قرار داد.
او در توضیح بخش نخست گفت: برای حفظ امنیت نرم‌افزاری، لازم است پروتکل‌های حفاظتی و طراحی‌های فنی دقیق رعایت شود تا سامانه‌ها بتوانند ضمن داشتن ساختار متمرکز، به‌صورت توزیع‌شده نیز عمل کنند. رضویان افزود: این اقدامات به‌صورت تخصصی توسط کارشناسان نرم‌افزار انجام می‌شود، اما نکته اساسی‌تر، تبدیل امنیت به یک دغدغه اصلی در فرایند طراحی و اجرا است تا در هیچ مرحله‌ای مورد غفلت قرار نگیرد.
در ادامه، وی با اشاره به بخش دوم یعنی امنیت طبقه‌بندی اطلاعات تصریح کرد: نگرانی در این حوزه نه‌فقط مربوط به نفوذ هکرها، بلکه به دسترسی غیرمجاز افراد داخلی نیز مربوط می‌شود. او توضیح داد: برای نمونه، در پلتفرم‌هایی مانند اسنپ، مردم به‌دلیل تجربه اعتمادآمیز، نگرانی از افشای اطلاعات رفت‌وآمد خود ندارند، زیرا خیانتی از سوی سیستم ندیده‌اند. رضویان تأکید کرد که در سامانه‌های دولتی نیز باید سطوح دسترسی به‌صورت دقیق و محدود تعریف شود تا از هرگونه سوءاستفاده جلوگیری گردد.
وی با ذکر مثالی افزود: اطلاعات پزشکی افراد حساس یا مسئولان امنیتی نباید برای همه کاربران سامانه قابل‌مشاهده باشد، زیرا این داده‌ها ممکن است برای مقاصدی همچون ترور بیولوژیک یا سوءاستفاده هدفمند مورد بهره‌برداری قرار گیرد. بنابراین ضروری است داده‌ها بر اساس میزان حساسیت به طبقات مختلف تقسیم شوند و هر سطح تنها برای افراد مجاز قابل‌دسترسی باشد.
در پلتفرم‌هایی مانند اسنپ، مردم به‌دلیل تجربه اعتمادآمیز، نگرانی از افشای اطلاعات رفت‌وآمد خود ندارند، زیرا خیانتی از سوی سیستم ندیده‌اند. رضویان تأکید کرد که در سامانه‌های دولتی نیز باید سطوح دسترسی به‌صورت دقیق و محدود تعریف شود تا از هرگونه سوءاستفاده جلوگیری گردد.
رضویان خاطرنشان کرد: برای نمونه، مدیر مدرسه یا کارمند عادی نباید بتواند پرونده کامل فرزند یک مقام یا فرد مهم را مشاهده کند. این سطح از کنترل از طریق طبقه‌بندی داده‌ها و تنظیم دقیق دسترسی‌ها قابل تحقق است. او یادآور شد: همان‌گونه که امروزه بسیاری از اطلاعات بانکی، خریدهای اینترنتی و سوابق پزشکی در سامانه‌های مختلف ذخیره می‌شود، مردم به دلیل اعتماد به امنیت سیستم‌ها احساس نگرانی چندانی ندارند.
وی تأکید کرد که اعتماد عمومی نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت طرح‌های الکترونیکی دارد؛ اگر مردم احساس کنند اطلاعاتشان بدون اجازه در اختیار دیگران قرار می‌گیرد، بی‌اعتمادی شکل می‌گیرد و استفاده از سامانه‌ها کاهش می‌یابد. رضویان افزود: از آنجا که حفظ امنیت اطلاعات به نفع دولت‌ها و شرکت‌ها نیز هست، معمولاً آن‌ها خود در جهت صیانت از داده‌ها تلاش می‌کنند، زیرا آسیب به اعتماد عمومی به معنای از دست رفتن اعتبار و منافع اقتصادی آنان است.
او در پایان این بخش، با ذکر مثال‌های عملی از تجربه پلتفرم‌ها و سامانه‌های موجود، اهمیت توجه به مقوله امنیت داده‌ها را یادآور شد و آن را شرط اساسی پایداری دولت الکترونیک و اعتماد عمومی دانست.
شفافیت؛ راهی برای پایان رانت
آقای سید مجید رضویان به موضوع شفافیت اطلاعات به‌عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای مقابله با رانت و فساد اشاره کرد و گفت: زمانی که اطلاعاتی مانند قراردادها، هزینه‌ها یا نحوه تخصیص منابع به‌صورت عمومی و در دسترس منتشر شود، امکان نظارت جمعی حتی از سوی گروه‌های تخصصی یا فعالان داوطلب فراهم می‌شود و این امر می‌تواند سوءاستفاده‌ها را در همان مراحل ابتدایی متوقف کند.
او در تشریح تجربه‌ای عملی در این زمینه افزود: در سازمان نظام مهندسی، ایجاد یک پنل شفاف مدیریتی که مشخص می‌کرد هر پروژه به چه شخص یا گروهی سپرده شده، موجب شد تا حتی افراد داخلی سازمان نیز نتوانند بدون پاسخگویی رفتارهای رانت‌گونه داشته باشند. رضویان تأکید کرد که این اصل در سطوح مختلف قابل تعمیم است؛ از شهرداری‌ها و مجلس شورای اسلامی گرفته تا هیئت‌های امنای مساجد و انجمن‌های اولیا و مربیان مدارس.
وی خاطرنشان کرد: اگر صورتحساب‌های مالی نهادها به‌صورت آنلاین منتشر شود، مردم و کارشناسان می‌توانند پرسش‌هایی مطرح کنند و بدین ترتیب از هدررفت منابع عمومی جلوگیری شود. او افزود: در بلندمدت، چنین شفافیتی نه‌تنها فرهنگ پاسخگویی را تقویت می‌کند، بلکه خود مدیران را نیز به مطالبه‌گری برای ایجاد سیستم‌های شفاف‌تر ترغیب می‌کند؛ زیرا مشاهده می‌کنند که این سازوکارها در نهایت به نفع کارآمدی و اعتبار عملکرد آنان است.
رضویان در ادامه به تجربه موفق بانک‌ها در این زمینه اشاره کرد و گفت: در دوره‌ای که مردم خواستار خدمات الکترونیکی شدند، بانک‌ها ناچار شدند سامانه‌هایی را راه‌اندازی کنند که پیش‌تر مدیران بانکی آن‌ها را غیرعملی یا خطرناک می‌پنداشتند. به گفته او، این تجربه نشان داد که مطالبه عمومی می‌تواند مقاومت نهادی را در برابر شفافیت از میان بردارد.
وی تأکید کرد: بسیاری از مقاومت‌ها در برابر شفافیت نه از روی خیانت آگاهانه، بلکه ناشی از منافع شخصی یا اینرسی ذهنی است؛ با این حال، می‌توان از طریق فرهنگ‌سازی، گفت‌وگوی اجتماعی و مطالبه عمومی این موانع را برطرف کرد
رضویان در جمع‌بندی سخنان خود در این بخش تصریح کرد: شفافیت باید به یک مطالبه ملی تبدیل شود؛ همان‌گونه که برخی شعارهای اجتماعی توانستند به گفتمان عمومی بدل شوند. او افزود: شفافیت نه‌تنها ضامن عدالت و اعتماد عمومی است، بلکه باعث افزایش کارآمدی و پاسخگویی نظام اداری و مدیریتی کشور می‌شود. رضویان در پایان، شفافیت را «کلیدی برای پایان رانت و فساد» توصیف کرد و برای تبیین این مفهوم، به نمونه‌های متعددی از تجربه‌های موفق در نهادهای مختلف اشاره نمود.
کار کوچک و پایدار؛ راهبردی برای پیشرفت تدریجی و مؤثر کشور
سید مجید رضویان در بخش پایانی سخنان خود، با اشاره به اهمیت تصمیم‌گیری مبتنی بر داده و واقعیت تأکید کرد: زمانی که آمار یا اطلاعات قطعی در دسترس نیست، نباید بر اساس حدس یا مقایسه‌های کلی تصمیم گرفت، بلکه لازم است تحقیق انجام شود، شاخص‌ها بررسی گردند و مشکلات واقعی شناسایی شوند.
او با ذکر نمونه‌های بین‌المللی توضیح داد: بسیاری از کشورها در حوزه‌هایی مانند پرداخت الکترونیک (چین)، آموزش (فنلاند) و سیستم‌های سلامت (اروپا) پیشرفت داشته‌اند، اما مهم‌تر از جایگاه کشور در رتبه‌بندی‌ها، شناسایی چالش‌های واقعی داخلی و تلاش برای حل آن‌ها است. رضویان هشدار داد که مقایسه‌های نادرست، مانند پذیرش دغدغه‌های جوامع ثروتمند به‌عنوان الگو، ذهن مدیران و سیاست‌گذاران را منحرف می‌کند و از رسیدن به راه‌حل‌های عملی و مناسب بازمی‌دارد.
رضویان تأکید کرد که راه‌حل واقعی نه تقلید کورکورانه از دیگران است و نه شرکت در «مسابقه‌های رتبه‌بندی» که صرفاً اضطراب ایجاد می‌کنند، بلکه شناسایی اولویت‌های واقعی و تمرکز بر حل آن‌ها است. به گفته او، شروع از کارهای کوچک و پایدار، به‌مراتب مؤثرتر از طرح‌های بزرگ و غیرقابل اجراست؛ زیرا موفقیت‌های کوچک انگیزه و امید ایجاد کرده و زمینه پیشرفت تدریجی را فراهم می‌کند.
وی برای تأکید بر اهمیت این رویکرد، به نقل قولی از امیرالمؤمنین اشاره کرد: «کار کوچک ولی پایدار، بهتر از کار بزرگ ولی منقطع است.» رضویان در پایان توصیه کرد که به‌جای تمرکز بر روی رویاهای بزرگ و غیرعملی، پروژه‌های کوچک، عملی و قابل اجرا را در اولویت قرار داده و از همین مسیر آغاز کنیم؛ برای مثال، می‌توان در استان قم با اقدامات کوچک اما مؤثر شروع کرد و تدریجاً به توسعه گسترده‌تر دست یافت.